Przesłanką do umieszczenia młodego człowieka w takim zakładzie jest między innymi:
- czyn karalny o znamionach przestępstwa,
- charakter, okoliczności czynu,
- wysoki stopień zdemoralizowania nieletniego,
Środek poprawczy wykonuje się względem nieletniego który dopuścił się czynu karalnego, po ukończeniu lat 13, ujawnia wysoki stopień demoralizacji oraz prawomocnym wyrokiem sądu został uznany sprawcą przestępstwa. Osadzenie w zakładzie poprawczym jest pozbawieniem wolności mającym charakter poprawczy, prognozujący oraz wychowawczy.
Funkcje zakładów poprawczych
Głównym celem i zadaniem zakładów poprawczych jest resocjalizacja nieletnich. W skład tej resocjalizacji mogę ująć:
- Zmianę postaw zachowania w kierunku normatywnym i pożądanym przez społeczeństwo.
- Zapewnienie prawidłowego rozwoju osobowości młodego człowieka.
- Kształtowanie i rozwijanie pozytywnych zainteresowań.
- Nadanie wartości moralnych i kulturowych.
- Motywowanie do odpowiedniego zachowania i przestrzegania wartości moralnych.
- Inspirowanie do samowychowania.
- Utrwalanie rezultatów resocjalizacji, terapii i edukacji.
Zadania te realizowane są poprzez działania wychowawcze takie jak:
- nauczanie,
- wychowanie,
- przygotowanie do zawodu,
- organizacja wolnego czasu.
W skład zakładu poprawczego wchodzą określone przez Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości następujące instytucje:
- internat,
- szkoła,
- warsztaty szkolne (gospodarstwo pomocnicze),
- zespół diagnostyczno-korekcyjny,
- oraz pozostałe działy realizujące zadania zakładu.
Rodzaje zakładów poprawczych
Paragraf 3 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z dnia 17 października 2001 r. w sprawie zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich, mówi nam o podziale zakładów poprawczych na:
resocjalizacyjne:
otwarte – młodzieżowe ośrodki adaptacji społecznej,
półotwarte,
zamknięte,
o wzmożonym nadzorze wychowawczym,
resocjalizacyjno-rewalidacyjne,
resocjalizacyjno-terapeutyczne,
readaptacyjne.
Zakłady resocjalizacyjne
otwarte, półotwarte, zamknięte i nadzorowane
Zakłady resocjalizacyjne typu otwartego są przeznaczone dla młodzieży, którzy nie przebywali w aresztach śledczych lub zakładach karnych, nie dopuścili się czynu karalnego określonego w Kodeksie Karnym, wyrażają wolę uczestniczenia w procesie resocjalizacji i których postawa oraz zachowanie w schronisku za tym przemawia oraz nie identyfikują się z podkulturą przestępczą. Do powyższych czynów karalnych zaliczamy m.i. zamach na życie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, morderstwo ze szczególnym okrucieństwem lub w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem lub rozbojem, spowodowanie ciężkiego kalectwa innej osobie, zagrożenie życia wielu osobom w postaci pożaru, wybuchu itp., przejęcie kontroli nad statkiem lub samolotem przy użyciu gróźb czy wymuszenia, spowodowanie katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, wymuszenie odbycia stosunku płciowego wbrew woli nakłanianej osoby (gwałt lub samo wymuszenie oraz kradzież z użyciem przemocy lub groźbą.
Charakterystycznymi cechami tego rodzaju zakładu jest możliwość młodzieży resocjalizowanej do odbywania praktyk zawodowych poza terenem zamkniętym oraz zajęć o charakterze kulturalnym, oświatowym, sportowym i rekreacyjnym, pod warunkiem, że jest to czas wolny od nauki i pracy. W zakładach, o resocjalizacyjnych typu otwartego, mogą być umieszczani wychowankowie z innych zakładów resocjalizacyjnych, w wypadku gdy zachowanie i postawy na to wskazują. Jedna grupa nie może liczyć więcej niż 12 osób.
Zakłady resocjalizacyjne typu półotwartego są przeznaczone dla młodzieży, która nie wykazuje możliwości samodzielnego funkcjonowania w terenie otwartym. Zajęcia w postaci praktycznej nauki zawodu lub zajęcia kulturalne, oświatowe czy sportowe mogą odbywać się poza zakładem lecz pod ścisłym nadzorem wychowawczym. Osoby przebywające w zakładzie półotwartym nie mają możliwości zatrudnić się w miejscu pracy poza zakładem lub odbywać naukę. Mogą zaistnieć wyjątki co do poszczególnych wychowanków. Jedna grupa nie może liczyć więcej niż 10 osób.
Zakłady resocjalizacyjne zamknięte są przeznaczone dla młodzieży o szczególnym nadzorze wychowawczym. Najczęściej stosuje się wobec osób, które wielokrotnie uciekali z zakładów resocjalizacyjnych otwartych lub półotwartych. Głównymi zajęciami prowadzonymi w ośrodkach zamkniętych są zajęcia terapeutyczne, mające na celu ustalenie przyczyn ucieczek i nieprawidłowej postawy. Kształcenie ogólne i zawodowe, zatrudnianie oraz zajęcia w czasie wolnym od nauki i pracy prowadzi się na terenie zakładu. Nie ma możliwości wyjść poza taki zakład w żadnym przypadku. Jedna grupa wychowawcza nie może liczyć powyżej 8 osób.
Zakład resocjalizacyjny o wzmożonym nadzorze wychowawczym przypomina w sporej mierze zakład karny dla nieletnich. Orzeczenie o umieszczeniu w takim ośrodku wydaje sąd. Podobnie jak w zamkniętym nie ma możliwości pracy lub nauki poza terenem zakładu. Praca Resocjalizatorów skupia się głównie na zaplanowaniu indywidualnych oddziaływań wychowawczych, w tym zajęć edukacyjnych, korekcyjnych i terapeutycznych w warunkach czasowego ograniczenia kontaktów z grupą wychowawczą oraz określeniu porządku dla poszczególnych grup wychowawczych, oddziałów szkolnych, grup warsztatowych oraz warunków czasowego ograniczenia kontaktów z innymi wychowankami. Jedna grupa wychowawcza nie może liczyć powyżej 4 osób.
Zakłady resocjalizacyjno-rewalidacyjne
dla nieletnich upośledzonych umysłowo
Zakłady resocjalizacyjno-rewalidacyjne są przeznaczone dla osób upośledzonych umysłowo. Nauka i zajęcia odbywają się na terenie zakładu lub poza nim, z zastosowaniem środków, form, metod wychowania i nauczania przewidzianych dla młodzieży upośledzonej umysłowo. Jedna grupa wychowawcza nie może liczyć powyżej 8 osób.
Zakłady resocjalizacyjno-terapeutyczne
dla zaburzonych, uzależnionych i nosicieli HIV
Zakłady resocjalizacyjno-terapeutyczne są przeznaczone dla osób z zaburzeniami rozwojowymi na tle organicznego uszkodzenia centralnego układu nerwowego, uzależnionych od środków odurzających lub psychotropowych lub nosicieli wirusa HIV. Nauka i zajęcia odbywają się na terenie zakładu lub poza nim, z uwzględnieniem formy terapeutycznej i korekcyjnej. Jedna grupa wychowawcza nie może liczyć powyżej 6 osób.
Zakłady readaptacyjne
dla odmawiających procesu resocjalizacji
Zakłady readaptacyjne są przeznaczone dla osób, które:
- przebywając już w schronisku dla nieletnich, odmawiali podjęcia się procesu resocjalizacji, edukacji, wychowania i terapii,
- w czasie wolnym (np. na przepustach) nie wrócili do zakładu conajmniej dwukrotnie i istnieją obawy, że wychowanek będzie stale tak postępować,
- w czasie wolnym dopuścił się czynów zabronionych conajmniej dwukrotnie.
Readaptacja w takich zakładach polega głównie na zaplanowaniu i realizacji indywidualnych działań edukacyjnych, stosowaniu metod i form mających na celu dostosować nieletniego do ustalonego porządku i norm panujących w zakładzie, ograniczaniu możliwości korzystania z form zajęć charakterystycznych dla innych zakładów (np. kształcenie, zatrudnianie, czas wolny) oraz zwiększenie ilości zadań społecznie użytecznych. Jedna grupa wychowawcza nie może liczyć powyżej 8 osób.
Informacje zbiorcze
dotyczą wszystkich zakładów poprawczych
Liczba wychowanków w grupach warsztatowych wynosi połowę liczby wychowanków w oddziale szkolnym określonej dla każdego rodzaju zakładu. Czyli w grupach warsztatowych zakładu resocjalizacyjno-rewalidacyjnego znajdują się 4 osoby, natomiast w grupach warsztatowych zakładu resocjalizacyjno-teraxpeutycznego maksymalnie 3 osoby. Istnieją przypadku w których dyrektor zakładu poprawczego ma prawo zmienić liczbę w grupie wychowawczej, lecz muszą istnieć ku temu poważne powody. Działalność resocjalizacyjną opiera się na rocznych planach.
Sens zakładów poprawczych
czy jest sens istnienia zakładów poprawczych?
Odpowiadając na to pytanie obiektywnie mogę stwierdzić jasno - TAK! Nie bez powodu istnieje konstrukcja prawna, społeczna dla osób nieletnich, które popełniają czyny karalne.
Jeśli mam wyrazić swoją opinię subiektywnie, to sens istnienia zakładów poprawczych jest również na TAK! To tak samo jak zadać sobie pytanie, czy resocjalizacja ma sens?