Zasady związane z BHP reguluje Kodeks pracy oraz Rozporządzanie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zagadnienie bezpieczeństwa i higieny pracy wyjaśnia również Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r., w której widnieje zapis: „każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, zaś sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa”.
Bezpieczne i higieniczne warunki pracy
Zgodnie z art. 207&2 Kodeksu pracy pracodawca jest odpowiedzialny za zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy na terenie przedsiębiorstwa i w zakresie wszystkich stanowisk. Zasada ta dotyczy każdego przedsiębiorstwa, bez względu na specyfikę zadań wykonywanych przez pracowników. Oznacza to, że pracodawca musi zgodnie z przepisami organizować właściwe warunki pracy, kontrolować przestrzeganie zasad BHP na terenie zakładu, a także reagować na każde zgłoszenie związane z ewentualnymi uchybieniami w zakresie bezpieczeństwa. Jego obowiązkiem jest również dostosowywanie warunków pracy do zmian wynikających z rozwoju przedsiębiorstwa. Ponadto pracodawca powinien poinformować pracowników o zagrożeniach związanych z wykonywaniem zadań na danym stanowisku i działaniach ochronnych podejmowanych w celu eliminacji zagrożenia.
Szkolenie BHP
Znajomość przepisów z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy powinien posiadać każdy pracownik, a obowiązkiem pracodawcy jest zorganizowanie takiego szkolenia. Szkoleniom podlegają osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, umów cywilno-prawnych, stażyści i praktykanci, ale też sam pracodawca, który na bieżąco musi uaktualniać swoją wiedzę na temat zasad BHP. Pracodawca ma obowiązek organizować szkolenia dla pracowników przyjmowanych, jak i już zatrudnionych. Szkolenia BHP mają charakter kształcenia, dokształcania lub doskonalenia pracowników.
Szkolenie wstępne
Szkolenie dla pracowników zatrudnianych to tzw. szkolenie wstępne, na które składa się instruktaż ogólny i stanowiskowy. Szkolenie to jest niezbędne dla zapoznania pracownika z podstawowymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zagrożeniami występującymi na stanowisku pracy. Na etapie instruktażu ogólnego pracownik zapoznaje się z Kodeksem pracy – zwłaszcza w zakresie BHP, zasadami udzielania pierwszej pomocy, a także regulaminem pracy obowiązującym w danym przedsiębiorstwie. Kolejny etap, czyli instruktaż stanowiskowy, dotyczy zasad wykonywania zadań na danym stanowisku pracy i związanych z tym zagrożeń, a także sposobów przed nimi zabezpieczających. Pracownik zapoznaje się ze specyfiką stanowiska pracy i nabywa niezbędne umiejętności dla prawidłowego, a tym samym bezpiecznego wykonywania przewidzianych w tym zakresie czynności.
Szkolenie okresowe
Drugi rodzaj szkolenia to tzw. okresowe, o charakterze cyklicznym, przeznaczone dla pracowników już zatrudnionych na danym stanowisku. Przepisy nakazują regularne organizowanie tego typu szkoleń przez cały okres zatrudnienia pracownika, przy czym ich ilość zależy od rodzaju pracy i warunków, w jakich jest wykonywana. Celem szkolenia okresowego jest nie tylko przypomnienie ogólnych przepisów BHP, ale też zapoznanie pracowników z nowymi zasadami z zakresu rozwiązań wprowadzonych w związku z rozwojem przedsiębiorstwa. Osoby, które posiadają aktualne zaświadczenie o ukończonym szkoleniu, a stanowisko i zakres ich obowiązków nie uległy zmianie, mogą być zwolnione z okresowego szkolenia BHP.
Prawa pracownika w zakresie BHP
Zgodnie z przepisami BHP, w przypadku, gdy warunki pracy są niezgodne z obowiązującymi zasadami i stwarzają zagrożenie, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania obowiązków, a nawet opuścić stanowisko pracy – informując o fakcie przełożonego.
Akty prawne regulujące kwestię BHP precyzują również obowiązki pracownika w zakresie przestrzegania bezpieczeństwa i higieny pracy. Przede wszystkim zobligowany jest on znać przepisy BHP, co w praktyce oznacza obowiązkowe uczestnictwo w organizowanych przez pracodawcę szkoleniach i egzaminach. Ponadto musi on wykonywać swoje zadania zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny i stosować się do poleceń przełożonych. W ramach współpracy z przełożonymi powinien stosować środki ochrony zbiorowej i indywidualnej (odzież ochronna) oraz informować o zagrożeniach występujących na terenie zakładu pracy. Pracownik, który nie zastosowuje się do zasad BHP, podlega tzw. odpowiedzialności porządkowej określonej w art. 108-113 Kodeksu pracy, który w różnych przypadkach przewiduje naganę, upomnienie, a nawet karę pieniężną.
Specjalista BHP
Szkolenie BHP prowadzi osoba posiadająca stosowne uprawnienia – może to być pracownik zakładu pracy, sam pracodawca lub specjalista z zewnętrz występujący z ramienia uprawnionej do tego instytucji. Odbywa się ono w godzinach pracy, a jeśli czas jego trwania będzie dłuższy, traktowany jest jako godziny nadliczbowe. Pracodawca jest zobowiązany prowadzić dokumentację pracowniczą, w tym potwierdzającą przeprowadzone szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. W aktach osobowych pracownika powinno znaleźć się oświadczenie o ukończeniu szkolenia i koniecznych egzaminów uprawniających do wykonywania zadań na danych stanowisku pracy w warunkach przedsiębiorstwa.
W Kodeksie pracy oraz Rozporządzaniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy dokładnie sprecyzowano zakres szkoleń, wymagania programowe i sposób dokumentowania. Ponadto wykazano przypadki zezwalające na zwolnienie z obowiązku odbywania szkolenia tak przez pracodawcę, jak i pracownika.
