Kalkulacja kosztów - potrzeby ewidencyjne i decyzyjne

W wyniku kalkulacji ustalany jest koszt wytworzenia produktów gotowych oraz produkcji niezakończonej. Procedury te nazywane są w literaturze przedmiotu rachunkiem kosztów, rachunkiem kalkulacyjnym, kalkulacja kosztów jednostkowych lub po prostu kalkulacja kosztów.
Ustalenie koszty jednostkowego produktu ma na celu:

* umożliwienie właściwej wyceny takich składników majątkowych, jak: produkcja niezakończona, wyroby gotowe, wykonane usługi itp. oraz ustalenie prawidłowej wysokości wyniku na sprzedaży,
* kontrolę ponoszonych kosztów jak również realizację zadań w zakresie obniżki kosztów, a więc zmniejszenia zużycia na jednostkę produktu,
* określenie rentowności poszczególnych produktów oraz tworzenie podstaw dla kształtowania cen sprzedaży dóbr i usług,
* stwarzanie podstaw dla wyboru alternatywy najbardziej efektywnego działania gospodarczego, np. odrzucić czy zaakceptować ofertę.

Z kolei prawidłowość ustalenie wysokości kosztów jednostkowych w ramach rachunku kalkulacyjnego zależy między innymi od:

* dokładności powiązania kalkulacji z całością rachunku kosztów,
* jakości i szczegółowości rachunku kosztów będącego źródłem informacji liczbowych niezbędnych dla obliczenia kosztów jednostkowych,
* zastosowania właściwej metody kalkulacji kosztów uwzględniającej specyficzne cechy procesu produkcyjnego danego przedsiębiorstwa,
* jakości ewidencji mierników charakteryzujących rozmiary efektów pracy będących przedmiotem kalkulacji.

Obiektem kalkulacji (przedmiotem) jest jednoznacznie określony i dający się wyrazić liczbowo produkt pracy. Wyrażenie liczbowe powinno się opierać na odpowiednich jednostkach miar naturalnych lub umownych. Naturalnymi jednostkami miary mogą być te, które wyrażone są w sztukach, kg, metrach, litrach, etc. Umowne jednostki kalkulacyjne stosuje się wówczas, gdy naturalne jednostki nie odzwierciedlają dobrze przedmiotu kalkulacji. Miarami takimi mogą być np. tonokilometry dla kalkulacji kosztów w wydziale transportowym.

Kalkulacje kosztów jednostkowych można poklasyfikować według szeregu kryteriów klasyfikacyjnych. Zasadniczo jednak kalkulację przeprowadza się albo na potrzeby ewidencyjne albo na potrzeby decyzyjne.

Kalkulacja może być wykonywana dla potrzeb ewidencyjnych w celu wyceny kosztu własnego sprzedanych produktów (w rachunku zysków i strat) oraz wyceny produktów niesprzedanych (i w produkcji w toku – w bilansie), a więc generalnie na potrzeby rachunkowości finansowej. Wtedy należy stosować się do wymogów prawnych narzuconych rachunkowości finansowej. Produkty wyceniane są według technicznego kosztu wytworzenia. Kalkulacja ta nazywana jest kalkulacją ewidencyjną.

Kalkulacja sporządzana dla potrzeb decyzyjnych np. w celu ustalenia dolnej granicy cen i polityki cenowej w ogóle, przeprowadzeni rentowności własnych produktów i w branży. Wówczas produkty mogą wyć wyceniane według kosztów zmiennych, kosztów przerobu, technicznego kosztu wytworzeni, kosztu własnego sprzedaży. Kalkulacja ta sporządzana jest dla potrzeb rachunkowości zarządczej. Kalkulacja ta nazywana jest kalkulacja decyzyjną.

Reasumując dla celów ewidencyjnych stosuje się techniczny koszt wytworzenia. Natomiast na potrzeby decyzyjne korzysta się z pełnego kosztu wytworzenia.