Zrosty to nieprawidłowe połączenia pomiędzy tkankami i narządami wewnętrznymi. Powstają niemal po każdej operacji chirurgicznej. Przecięcie chirurgiczne tkanek, usunięcie fragmentu lub całego narządu czy podrażnienie otrzewnej przez jej otarcie uruchamia proces gojenia się rany - powstaje skrzep zamykający naczynia krwionośne, odtwarzają się połączenia pomiędzy tkankami, następuje też regeneracja nabłonków i powstanie blizny. Zrosty to właśnie pasma włóknistych zbliznowaceń tkanek, które powstają wewnątrz ciała. Można je znaleźć w całym organizmie pomiędzy niemal wszystkimi narządami i tkankami. Niekiedy jednak ta uszkodzona tkanka nie formuje samej tylko blizny, ale wchodzi w kontakt z innym obszarem objętym stanem zapalnym i powstaje pasmo tkanki bliznowatej - zrost - pomiędzy dwoma obszarami. W efekcie odczuwamy przewlekłe, nawracające bóle w podbrzuszu czy też w innym miejscu, gdzie doszło do nieprawidłowego zrośnięcia tkanek.
Zrosty w przebiegu pooperacyjnym mogą prowadzić do poważnych powikłań w postaci:
- niedrożności jelit - jest to najpoważniejsze powikłanie, które najczęściej wymaga leczenia operacyjnego (powtórnej operacji), uwolnienia zrostów i przywrócenia drożności przewodu pokarmowego
- dysfunkcji przewodu pokarmowego związanej ze zwężeniem jelita, co powoduje wzdęcia i dolegliwości bólowe
- niepłodności - zrosty zlokalizowane w miednicy małej i wewnątrz narządu rodnego (np. po cięciu cesarskim).
- zespołów bólowych
Nie wszystkie zrosty powodują dolegliwości w obrębie jamy brzusznej. Przykładowo zrosty pokrywające jajniki powodują dolegliwości bólowe, a zaburzenia związane są ze zmianami objętości funkcjonującego jajnika. Objawy związane z powstawaniem zrostów po zabiegach mogą się pojawić nawet 10 lat po operacji. Zrosty powodują niepłodność poprzez zmianę stosunków anatomicznych pomiędzy jajowodami i jajnikami, pokrywając powierzchnie jajników uniemożliwiają prawidłową owulację.
Największym odsetkiem ryzyka powstania zrostów pooperacyjnych charakteryzują się zabiegi wykonywanie na jajnikach i jajowodach, usunięcie torbieli jajników, ciąży pozamacicznej, zrostów okołoprzydatkowych, usunięcie mięśniaków oraz operacji wykonywanych w trakcie toczącego się stanu zapalnego w miednicy mniejszej. Ryzyko istnieje także w różnego rodzaju histerektomiach (usunięcie macicy) oraz przy operacjach sterylizacji jajowodów i cesarskiego cięcia. Ta ostatnia, często traktowana przez kobiety jako zwykły zabieg mający uchronić przed wielogodzinnym bolesnym porodem, jest w rzeczywistości operacją chirurgiczną. Dlatego zakwalifikowanie ciężarnej lub rodzącej do cięcia cesarskiego powinno być poprzedzone przedstawieniem jej wszystkich za i przeciw. Patologiczne zrosty, często powstające po takiej operacji, mogą być później przyczyną dyskomfortu życia codziennego, ale też komplikacji przy kolejnym cesarskim cięciu.
Zrosty różnią się postacią - od cienkich i prawie przezroczystych do grubych, gęstych i nieprzezroczystych. U kobiet z endometriozą mogą one przytwierdzać jajnik do bocznej ściany miednicy lub rozciągać się między pęcherzem moczowym a macicą. Endometrioza może wywoływać miejscowe stany zapalne, które są kluczowym czynnikiem powstawania zrostów. W niektórych przypadkach, zrosty mogą rozwinąć się do tego stopnia, że powodują zjawisko tak zwanego „unieruchomienia" macicy.
Zrostom i komplikacjom, jakie powstają w ich wyniku można jednak zapobiec. Na rynku pojawiły się preparaty zapobiegające powstawaniu zrostów pooperacyjnych, np. Hyalobarrier Gel. To kwas hialuronowy w postaci gęstego, lepkiego żelu. Kwas hialuronowy to jeden z głównych składników ludzkiej tkanki łącznej oraz nabłonkowej i międzybłonkowej. Dzięki wysokiej lepkości żel idealnie przylega do powierzchni tkanek i ścian jamy brzusznej, tworząc barierę oddzielającą tkanki podczas fazy regeneracji po zabiegu chirurgicznym.
Jest wskazany do zapobiegania tworzeniu się zrostów pooperacyjnych lub do zmniejszania ich liczby i ciężkości po zabiegach operacyjnych w obrębie jamy brzusznej i miednicy. Pozostaje w miejscu aplikacji 7 dni, dając w tym czasie maksimum ochrony przeciwzrostowej w czasie krytycznym, kiedy może dojść do ich powstania, czyli w ciągu 3-5 dni. Żel jest całkowicie wchłaniany i degradowany naturalną drogą w ciągu 4 tygodni po zastosowaniu.
Hyalobarrier Gel uzyskał pozytywną opinię oraz rekomendację Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego jako preparat o wysokim bezpieczeństwie stosowania i najlepiej udokumentowanej skuteczności zapobiegania powstawaniu zrostów.
Profilaktyka powstawania zrostów jest zalecana kobietom w wieku reprodukcyjnym, które planują jeszcze posiadanie potomstwa. Do zabiegów szczególnego ryzyka powstawania zrostów należą:
- zabiegi usuwania torbieli
- zabiegi dotyczące usuwania endometriozy
- zabiegi przeprowadzane na jajowodach
- usuwanie mięśniaków, szczególnie na ścianie tylnej
- adhezjoliza wcześniej powstałych zrostów
- operacje histeroskopowe u kobiet planujących posiadanie potomstwa
Zastosowanie żelu zapobiegającego powstawaniu jest wskazane także u pacjentek, u których w kolejnej laparotomii stwierdzono trudności z otwarciem powłok i dostępem do pola operacyjnego. Może to ułatwić kolejne operacje u takich kobiet.
Warto przed planowaną operacją, po konsultacji z lekarzem, zaopatrzyć się w preparat, aby uniknąć ryzyka wystąpienia zrostów pooperacyjnych.
