Coraz większą popularność zdobywa jednak również Terapia Wymuszona Koniecznością (ang.: Constrained Induced Movement Therapy), która jest znakomitym uzupełnieniem wyżej wymienionych technik.
TWK jest metodą bazującą na zjawisku plastyczności uszkodzonego mózgu. Zdolności plastyczne dojrzałego mózgu to zjawisko odkryte niedawno. Jeszcze w latach 70. XX wieku dominował pogląd, że po zakończeniu okresu plastyczności rozwojowej ośrodkowy układ nerwowy nie posiada możliwości do reorganizacji funkcjonalnej.
Teraz już wiadomo, że uszkodzenie czuciowego bądź ruchowego homunculusa (reprezentacja poszczególnych części ciała w korze mózgowej) nie musi się wiązać z trwałym kalectwem, a zmiany w mapach korowych można wywołać również u ludzi zdrowych, co możemy osiągnąć dzięki treningowi czuciowo-ruchowemu. Plastyczność zależna jest też od częstości i sposobu używania określonej części ciała, stąd też w literaturze medycznej natrafić można na angielski termin „use-dependent plasticity”.
TWK swoje podstawy wzięła z badań przeprowadzonych na małpach, którym zniesiono czucie somatyczne poprzez przecięcie korzeni nerwowych (deaferentacja) w jednej kończynie górnej. Małpy na początku próbowały używać niedowładnej kończyny, lecz po licznych niepowodzeniach zniechęcały się. Prowadziło to do powstania „zespołu wyuczonego nieużywania”. Zaczęto wtedy zachęcać zwierzęta do używania łapy gorszej przez unieruchomienie na temblaku zdrowej kończyny. Zauważono, że małpy przełamały zniechęcenie i powróciły do prób wykorzystania niedowładnej kończyny.
U pacjentów po udarze mózgu „zespół wyuczonego nieużywania” związany jest z niezrozumieniem choroby, szokiem depresją lub wygórowanymi wymaganiami terapeuty. Chory odczuwa niechęć do rehabilitacji. Do tego stanu rzeczy przyczynić się może nieświadomie również rodzina pacjenta, która zachęca do używania kończyny sprawniejszej. Jednak dzięki wyżej wymienionym badaniom na małpach stwierdzono, że możliwa jest reorganizacja kortykalna związana z efektem TWK.
Regularne powtarzanie trudnej czynności powoduje powiększenie korowej reprezentacji dla części ciała, która w tym uczestniczy. Zaobserwowane to zostało między innymi u muzyków grających na gitarze, u których reprezentacja korowa dla palców lewej ręki została powiększona. Omawiana technika wpływa w większym stopniu na używanie przez osobę niepełnosprawną kończyny górnej niedowładnej, Terapia Wymuszona Koniecznością doprowadza więc do zmian w strukturach mózgu dzięki praktykowaniu funkcji w codziennych czynnościach.
Daniel Kawka
www.neoreh.pl
Na podstawie:
1. Kossut M.: Neuroplastyczność (w:) Grabowska A. (red.), Górska T. (red.), Zagrodzka J. (red.): Mózg a zachowanie. Wyd. III, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 590-613.
2. Mind Reading with Functional MRI. [Online], [dostęp: 2008-04-02]. Dostępny w World Wide Web: http://www.technologyreview.com/Biotech/20380/
3. Taub E.: Constraint-induced movement therapy and massed practices / response. Stroke 2000, nr 31, s. 986-998.
