Ustawa Prawo budowlane wyodrębniła 2 organy w administracji publicznej działającej w sferze budowlanej:
- organy administracji architektoniczno-budowlanej (starosta, wojewoda i Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego),
- organy nadzoru budowlanego (powiatowy inspektor nadzoru budowlanego, wojewoda przy współpracy wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego, Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego).
Ze względu na hierarchię „ważności” administracji publicznej w budownictwie można wyodrębnić 3 szczeble:
- powiatowy (starosta, powiatowy inspektor nadzoru budowlanego),
- wojewódzki (wojewoda przy pomocy wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego),
- centralny (Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego).
Osoby reprezentujące organy nadzoru budowlanego mają prawo wstępu do obiektu budowlanego, jak również na teren budowy. Podczas wykonywania takich czynności niezbędna jest obecność inwestora, kierownika budowy lub robót, kierownika zakładu pracy lub wyznaczonego pracownika, bądź osoby przez nich upoważnionej.
Jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach czynności kontrolne mogą być dokonywane w obecności osoby pełnoletniej przywołanej do uczestnictwa w danej czynności.
Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego
Jest centralnym organem administracji rządowej w sprawach budowlanych /na podstawie ustawy Prawo budowlane i o wyrobach budowlanych/.
W szczególności do jego zadań należy:
- pełnienie funkcji organu wyższego stopnia w stosunku do wojewodów i wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego
- kontrolowanie organów administracji architektoniczno – budowlanej i nadzoru budowlanego
- prowadzenie rejestrów: osób posiadających uprawnienia budowlane, rzeczoznawców budowlanych, ukaranych z tytułu odpowiedzialności zawodowej
- prowadzenie Krajowego Wykazu Zakwestionowanych wyrobów budowlanych, oraz prowadzenie postępowań w sprawie wprowadzenia do obrotu.
Instancyjność – relacje między organami
Nadzór nad organami nadzoru budowlanego sprawują:
- nad powiatowym inspektorem nadzoru budowlanego:
– rada powiatu, która jest właściwa do rozpatrywania skarg na powiatowego inspektora nadzoru budowlanego – jako osoby będącej kierownikiem powiatowej inspekcji, jeżeli natomiast skarga dotyczy powiatowego inspektora, jako organu administracji publicznej, działającego w określonym postępowaniu administracyjnym, jak również obsługującego go powiatowego inspektoratu – właściwy jest wojewoda, przy pomocy wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego,
– wojewoda, przy pomocy wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego, który jako organ wyższego stopnia sprawuje nadzór nad właściwym poziomem merytorycznym prac powiatowego inspektora nadzoru budowlanego,
– starosta, będący zwierzchnikiem administracji zespolonej w powiecie oraz pełniący w stosunku do powiatowego inspektora nadzoru budowlanego funkcję pracodawcy w rozumieniu Kodeksu pracy.
- nad wojewódzkim inspektorem nadzoru budowlanego:
– Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego, który jako organ wyższego stopnia sprawuje nadzór nad właściwym poziomem merytorycznym prac wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego oraz nadzoruje jego działalność,
– wojewoda, będący zwierzchnikiem administracji zespolonej w województwie oraz pełniący w stosunku do wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego funkcję pracodawcy w rozumieniu Kodeksu pracy.
Nadzór nad działalnością organów administracji architektoniczno-budowlanej sprawują:
- nad starostą
– wojewoda, przy pomocy wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego, który sprawuje kontrolę nad jego działalnością wynikającą ze stosowania ustawy – Prawo budowlane,
– wojewoda, który jako organ wyższego stopnia sprawuje nadzór nad właściwym poziomem merytorycznym prac,
- nad wojewodą
– Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego sprawuje kontrolę nad jego działalnością wynikającą ze stosowania ustawy Prawo budowlane oraz właściwym poziomem merytorycznym prac w tym zakresie.
