Przyczyniają się do wielu zachorowań, wśród których pylice płuc, według danych ZUS, stanowią najliczniejszą grupę wśród chorób zawodowych.Z kolei według danych Światowej Organizacji Zdrowia, wśród pylic dominuje pylica górników kopalń, a w dalszej kolejności pylica krzemowa i azbestowa.
Powstawanie zapylenia związane jest z procesami wydobywczymi i wieloma procesami technologicznymi. Według opracowania ZUS, na pylice płuc w największej mierze narażeni są mężczyźni zatrudnieni w zakładach, gdzie ma miejsce produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych, produkcja metali, produkcja z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych, wydobycie węgla oraz w budownictwie. Pocieszać może informacja o spadku zachorowań na pylicę azbestową. Jest to związane z jednej strony z rosnącą świadomością zagrożenia pyłem azbestowym, z drugiej – coraz większym odsetkiem usuniętych bezpiecznie odpadów i wyrobów zawierających azbest.
O szkodliwości działania danego rodzaju pyłów decydują takie parametry jak:
- stężenie
- kształty cząstek
- stopień rozdrobnienia
- struktura krystaliczna
- skład chemiczny
- czas narażenia
- rozpuszczalność pyłu w płynach ustrojowych
Duże znaczenie mają także właściwości osobnicze danego pracownika. Pyły mogą mieć działanie:
- drażniące (np. cząstki szkła, węgla)
- alergizujące (np. pyły miedzi, pyły pochodzenia organicznego)
- zwłókniające (np. cząstki talku, kwarcu, gliny)
- rakotwórcze (np. azbest, syntetyczne włókna mineralne)
Aby możliwa była ocena ryzyka zawodowego, konieczne jest wykonanie pomiarów stężeń na stanowisku pracy, należy także określić wskaźniki ekspozycji na pyły w odniesieniu do całodziennego czasu pracy. Otrzymane wyniki porównuje się z wartościami najwyższych dopuszczalnych stężeń pyłów, które zawarte są w stosownej Polskiej Normie. Wyniki te służą także doborowi indywidualnych i zbiorowych środków ochrony przed zapyleniem.
Jednym z najważniejszych środków ochrony zbiorowej jest odpylanie. Właściwie wykonana instalacja wentylująca i odpylająca nie tylko chroni zdrowie pracowników, ale także zwiększa bezpieczeństwo, komfort i wydajność pracy. W wielu procesach przemysłowych odpylacze działają przeciwwybuchowo. Ponadto możliwe jest połączenie instalacji odpylającej z instalacją odzysku ciepła, co z kolei pozwala obniżyć zużycie energii.
Warunkiem prawidłowego odpylania procesowego jest właściwie zaplanowana instalacja filtrująca. Projekt musi uwzględniać szereg czynników, jak np. kubatura hali, rodzaj i zużycie surowców do procesu technologicznego, stosowana technologia, przewidywana ilość emitowanych pyłów. Nie trzeba dodawać, że konieczne jest regularne czyszczenie przewodów wentylacyjnych i wymiana materiałów filtracyjnych.
