Słowo „fontanna” wywodzi się z łaciny i oznacza źródło (łac. font, fontis). Z definicji jest to urządzenie wraz z oprawą architektoniczną i rzeźbiarską, które działa pod ciśnieniem wyrzucając strumień lub strumienie wody. Fontanna to jednak nie tylko bijący w górę gejzer, ale także konstrukcja architektoniczna, po której leniwie spływa woda.
Fontanny od najdawniejszych czasów pełniły funkcje dekoracyjne i użytkowe, zdobiąc przydomowe ogrody, parki, miejskie place i dziedzińce. Zasadniczo wyróżnia się ich dwa podstawowe typy – europejski oraz arabski. Fontanny europejskie wyrzucają pod ciśnieniem wodę, która tryska ponad zbiornik, a następnie opada, burząc lustro wody. Tego typu rozwiązanie zyskało popularność w Europie na początku ery nowożytnej i po dziś dzień jest najchętniej wykorzystywanym rodzajem wodotrysku. W przypadku fontann arabskich woda nigdy nie znajduje się w powietrzu, tylko wycieka z otworu spływając po elementach swojej konstrukcji. Fontanny arabskie prawdopodobnie wynaleźli muzułmanie, którzy zamieszkiwali tereny półwyspu Iberyjskiego i współczesnej Turcji. Obecnie są one znacznie rzadziej spotykane niż fontanny w stylu europejskim.
Źródła historyczne podają, że pierwsze fontanny powstały około 3 tysiąclecia p.n.e. w kolebce cywilizacji – Mezopotamii. W starożytnej Grecji fontanny z kamienia i marmuru prawdopodobnie istniały już w VI wieku p.n.e. Przypuszczalnie inspiracją do powstania pierwszej fontanny było źródło, czyli naturalny, samoczynny wypływ wody podziemnej na powierzchnię. Bodźcem do budowy tego typu obiektów mógł być także widok wodospadu lub strumienia wody, który wydostawał się ze szczelin murów. Jedne z pierwszych fontann , tzw. nimfea powstały poprzez przebudowanie naturalnego źródła w fontanny odprowadzające wodę do niewielkich rozmiarów zbiornika, wokół którego znajdowały się rzeźby bogów. Wierzono wówczas w uzdrawiającą moc wody oraz w to, że jej ruch pomaga odczuć obecność siły wyższej, dlatego nimfea często pełniły funkcje świątyń oraz miejsc kultu.
Niewielkich rozmiarów fontanny zdobiące atrium lub wewnętrzne dziecińce bogatych domostw odkryto także w Pompejach. W 98 roku na terenie ówczesnego Rzymu prawdopodobnie istniało 98 fontann, które zasilane były wodą z akweduktów. Jedną z pierwszych była zbudowana w pobliżu Koloseum fontanna Meta Sudans.
W okresie średniowiecza wierzono, że wodotryski symbolizują raj i czystość. Często umieszczano je na rynkach miast lub ogrodach zamkowych, w klasztorach służyły do obmywania podczas obrzędów religijnych. Wraz z nadejściem epoki renesansu zaczęto stosować bardziej skomplikowane kompozycje oprawy architektonicznej i gry strumieni wodnych. Prawdziwy rozkwit i różnorodność form przypada jednak na okres baroku, gdy fontanny zdobiono licznymi figurami, powstawały horyzontalne grupy rzeźbiarskie, monumentalne formy przyścienne, kaskady i całe aleje fontannowe. To rzeźby były głównym elementem renesansowych fontann, woda natomiast służyła ich ożywaniu.
W XIX wieku fontanny były chętnie wykorzystywane jako swojego rodzaju pomnik honorujący narodowych bohaterów lub przypominający o ważnych wydarzeniach historycznych. Od tej pory przestały być wykorzystywane jako źródło wody pitnej i zaczęły pełnić głównie funkcje dekoracyjne jako fontanny ogrodowe lub wewnętrzne. W XX wieku wprowadzono nowe materiały takie jak beton, szkło, stal i tworzywa sztuczne. Współczesne fontanny ogrodowe wyposażone są w elektryczne pompy wodne i oświetlenie. Niektóre wodotryski mają wbudowane automatyczne urządzenia do iluminacji i regulacji strumienia wody, które sterowane są komputerowo. Od jakiegoś czasu obserwuje się także swojego rodzaju trend na dekorowanie przestrzeni ogrodowej wodotryskami, które nawiązują swą formą do poszczególnych epok w dziejach sztuki takich jak barok, rokoko lub klasycyzm. Szczególnie popularne są fontanny ogrodowe z marmuru, które doskonale komponują się z zielenią roślin wprowadzając do ogrodu romantyczną, tajemniczą atmosferę.
