Kognitywiści mieszczą się w granicach językoznawstwa antropologicznego lub kulturowego, które zajmują się nie systemem lub mechanizmem języka, ale człowiekiem mówiącym, i badają związki językowego zachowania się ludzi z ich myśleniem, naturą i kulturą.
Kognitywiści w odróżnieniu od Chomsky'ego uważają, że zdolności językowe są pochodną innych ludzkich zdolności percepcyjnych, takich jak np. postrzeganie wzrokowe i słuchowe.
Wprowadzili następujący aparat pojęciowy w ramach badań nad językiem:
1. Zagadnienie kategoryzacji.
2. Zagadnienie modeli pojęciowych.
3. Kwestia metaforyzacji.
1. Kategoryzacja
Kognitywiści odrzucili starożytny model kategoryzacji logicznej, wprowadzając pojęcie kategoryzacji naturalnej, czyli wiązki cech charakteryzujących najbardziej reprezentatywnych, czyli prototypowych przedstawicieli danej kategorii,
np.dla ptaków będzie to:
-charakterystyczny wygląd (upierzenie);
-składanie jaj;
-latanie.
Przedstawiciele mniej reprezentatywni są w pewien sposób podobni do prototypu, tzn. dzielą z nimi jedną lub kilka cech, np. pingwin ma ptasi wygląd, składa jaja, lecz nie lata, więc jest ,,gorszym" przedstawicielem danej kategorii.
Kategoria naturalna jest więc niejednolita wewnętrznie, a przynalezność do niej stopniowalna.
2. Zagadnienie modeli pojęciowych
Odnosi się do treści pojęć. Kognitywiści uważają, że pojęcia mogą być zdefiniowane jedynie poprzez odesłanie do pewnych wyidealizowanych kulturowo, specyficznych schematów,
np.pojęcie ,,kawaler" może być definiowane przy założeniu, że wszyscy członkowie społeczeństwa są heteroseksualni, małżeństwo jest monogamiczne, ludzie pobierają się mniej więcej w określonym wieku, a niektórzy mężczyźni nie mogą mieć żon. Przy takim modelu problem, czy kawalerem jest np. papież, nie istnieje.
3. Kwestia metaforyzacji
Metafora w języku codziennym nie jest ozdobnikiem, jak to ma miejsce w języku poetyckim, ale pełni funkcję narzędzia służącego poznawaniu świata.
Metafory używamy najczęściej wówczas, kiedy musimy określić trudno zrozumiałe, abstrakcyjne zjawisko, np. uczucia.
Funkcjonujące w języku metafory określające miłość jako wojnę mogą być nastepujące:
-zdobyć czyjeś serce;
-podboje miłosne itp.
Metodologia kognitywistyczna pozwoliła na całosciowy opis znaczeń w języku w powiązaniu z ludzkim myśleniem i zachowaniem.
