„Przemoc jest to fizyczna przewaga wykorzystywana do czynów bezprawnych dokonywanych na kimś; narzucona bezprawnie władza, panowanie.” (Słownik Języka Polskiego, 1993)
„Przemocą jest każde zachowanie, którego intencją jest wyrządzenie fizycznej krzywdy drugiemu człowiekowi, lub też czyn, który jest postrzegany, jako mający taką intencję.” (Sussman, Steinmetz, 1987; Straus,1991)
„Przemoc to wszystkie nieprzypadkowe akty godzące w osobistą wolność jednostki lub przyczyniające się do fizycznej lub psychicznej szkody osoby, wykraczające poza społeczne zasady wzajemnych relacji.” (Pospiszyl,1994)
Przytoczone powyżej definicje są szerokie i uwzględniają zarówno intencyjność, jak i rodzaj zachowania i jego skutki. W literaturze psychologicznej i socjologicznej najczęściej używa się terminy Przemoc w rodzinie. Jest to jednak termin ogólny, dlatego też wyróżnić można m.in.:
Przemoc wobec partnera w związku,
Przemoc wobec osób starszych,
Przemoc rodziców wobec dzieci.
Tą ostatnią chcę opisać w mojej pracy.
Naturalnym środowiskiem człowieka jest rodzina. W niej się rodzi, wychowuje, kształci, dorośleje, w niej tworzy się własną przyszłość. Prawidłowo funkcjonująca rodzina jest najlepszym środowiskiem, stwarzającym optymalne warunki do rozwoju jednostki.
Nie dla wszystkich dom rodzinny jest miejscem pełnym ciepła, miłości i bezpieczeństwa. Wiele dzieci krzywdzonych jest przez własnych rodziców i opiekunów, których bardzo kochają. Przemoc w rodzinie wobec dzieci jest faktem bardzo bolesnym i wstydliwym. Istnieje zarówno w rodzinach biednych, jak i zamożnych, na wsi i w mieście. Rodzice od chwili narodzin dziecka powinni dbać o jego rozwój. To oni są za dzieci odpowiedzialni. Dziecko nie wybiera, jest zdane na warunki, jakie oni jemu stworzą, jest całkowicie uzależnione od nich. Muszą uświadomić sobie, że dziecko to indywidualna rozumna osoba z ogromnym potencjałem, którego rozwój leży w ich rękach.
Przyczyny stosowania przemocy w rodzinie są różne, m.in.:
Dzieci niechciane,
Upośledzone, trudne,
Przewlekle chore, kalekie,
Rodzice niedojrzali, młody wiek,
Brak wiedzy i umiejętności wychowawczych,
Maltretowanie we własnym dzieciństwie,
Niski poziom wykształcenia, bezrobocie,
Wszelkiego rodzaju uzależnienia,
Choroba umysłowa,
Kłopoty małżeńskie,
Zbyt duże wymagania stawiane dziecku,
Maltretowanie żony przez męża, które wiąże się ze znęcaniem nad dzieckiem.
Bycie świadkiem przemocy wobec matki, jest silnym urazem psychicznym, który wzrasta, jeżeli dzieci są nie tylko świadkami, ale i ofiarami przemocy. U dzieci wówczas przejawiają się nasilone objawy zaburzeń emocjonalnych takich jak:
Zaburzeń zachowania, w postaci agresywnych zachowań, okrucieństwa wobec zwierząt, napadów złości, nadruchliwość, wagarowanie, zachowania przestępcze,
Problemy emocjonalne, lęk, smutek, złość, wycofanie, niska samoocena,
Problemy w funkcjonowaniu w życiu społecznym, odrzucenie przez rówieśników, niezdolność do empatii oraz do małych umiejętności społecznych,
W zakresie zdrowia fizycznego, bezsenność, zaburzenia jedzenia, w symptomach chorób psychopatycznych, w słabym rozwoju motorycznym i fizycznym, moczeniu nocnym,
W problemach funkcjonowania poznawczego: słabe wyniki w nauce, opóźnienie w rozwoju intelektualnym, opóźnienie w rozwoju mowy.
Dzieci będące świadkami przemocy między rodzicami, mają trudności we właściwym rozumieniu miłości i bliskości w związku. Przemoc w rodzinie nie wpływa na wszystkie dzieci w takim samym stopniu. Zależy to od wieku i płci dziecka, a także systemu wsparcia społecznego. Niemowlęta, narażone na przemoc miedzy rodzicami wykazują różne problemy zdrowotne, źle śpią, są nadmiernie płaczliwe.
Dzieci w wieku przedszkolnym ujawniają paniczny lęk, są drażliwe, bojaźliwie, jąkają się. Starsze dzieci wykazują duży poziom lęku, są zamknięte w sobie, często agresywne. Chłopcy mają więcej zachowań agresywnych, częściej niż dziewczynki, mają napady złości. Dziewczynki natomiast częściej niż chłopcy są wycofane, pasywne, trzymają się kurczowo rodzica, są nieufne wobec mężczyzn.
Wyróżnia się 3 rodzaje przemocy:
Przemoc fizyczna, jest to zachowanie, niosące ryzyko uszkodzenia ciała, niezależnie czy na jego ciele pozostają ślady, czy nie. U dzieci maltretowanych są wówczas widoczne uszkodzenia spowodowane kopnięciami, uderzeniami pięścią, pasem lub innymi przedmiotami, przypalanie papierosem, duszenie. Dzieci doznające przemocy fizycznej są pacjentami szpitali. Fizycznymi skutkami bicia dzieci może być kalectwo oraz różne choroby somatyczne, uwarunkowane uszkodzeniem narządów wewnętrznych lub ograniczonym uszkodzeniem mózgu, a nawet mogą doprowadzić do śmierci. Dzieci, które są ofiarami przemocy fizycznej przeżywają stany depresyjne i lęki. U dzieci bitych obserwuje się również zaburzenia pamięci i koncentracji. Jeżeli się takiemu dziecku uda wyrwać z tego świata fizycznego bólu i cierpienia, to nie jest to koniec koszmaru. Wiele lat później mogą się odezwać skutki maltretowania w dzieciństwie. Osoby te mają nadal poczucie winy, niską samoocenę. Poważniejszymi skutkami to alkoholizm, narkomania, nerwice, zaburzenia agresywne, które mogą również spowodować znęcanie się nad własnymi dziećmi.
Przemoc seksualna, polega na zmuszaniu osoby do aktywności seksualnej wbrew jego woli, kontynuowania aktywności seksualnej, gdy osoba nie jest w pełni świadoma. Dziecko traktowane jest, jako obiekt seksualny, którym dorosły posługuje się w celu zaspokojeniu własnych potrzeb. Do przemocy seksualnej zalicza się gwałt, stosunek analny, oralny wbrew woli, filmowanie podczas aktywności seksualnej, rozbieranie z użyciem siły, itd.…
Przemoc psychiczna, jest to wszelkie dokuczanie dziecku bez użycia narzędzi, które są przyczyną występowania u niego negatywnych przeżyć. Mimo, że nie zostawia śladów na ciele ofiary, wyrządza ogromne spustoszenie w sferze emocjonalnej dziecka. Ofiary przemocy fizycznej cierpią na depresję, nerwicę. Osoby te mają niską samoocenę oraz zaburzone poczucie własnej tożsamości, izolują się od otoczenia, są psychicznie uzależnione od swoich rodziców. Czują się za nich odpowiedzialni i za rodzeństwo. Taki syndrom występuje u Dorosłych Dzieci Alkoholików (DDA).
DDA przyjmują rolę dorosłych Trudno im się zachowywać spontanicznie, mają skłonności do kontrolowania sytuacji i innych ludzi, nie ufają otoczeniu. Są bardzo wrażliwi, a swoje funkcjonowanie i dobre samopoczucie uzależniają od oceny i zachowania innych. Lata przebywania w rodzinie, w której alkohol był najważniejszy, spowodowało u DDA zaniżone poczucie własnej wartości, muszą je odbudować, co pozwoli im wówczas zaufać drugiej osobie, potrafić i chcieć się odsłonić. Nie potrafią realnie spojrzeć na rzeczywistość. W trudniejszych sytuacjach interpretują wszystko przeciwko sobie. Są nieufni, wiecznie czujni, obawiają się najgorszego, towarzyszy im strach, który był z nimi zawsze w dzieciństwie, potrzebują kontrolowania rzeczywistości i otoczenia. Mają trudności w budowaniu satysfakcjonującego związku. Mają huśtawki emocjonalne.
Dzieci, które zarówno były świadkami przemocy, jak i obiektem przemocy, należy poddać terapii. Celem terapii jest zmniejszenie odpowiedzialności, obwiniania siebie. Ważne jest, żeby dziecko utrwaliło sobie przekonanie, że ani jego zachowanie, ani jego cechy osobowości, nie są źródłem przemocy. Podczas terapii dziecko uczy się, że nie jest odpowiedzialne za chronienie rodziców i przerwanie przemocy. Terapia pozwoli na to, żeby stać się lepszymi ludźmi, poszerza perspektywę i pozwala żyć pełnią życia i poczuć się szczęśliwym. Gdy człowiek nosi w sobie jakąś tajemnicę, którą próbuje „zamieść pod dywan”, ta ciągle powraca i utrudnia życie. Warto się z nią rozprawić, stanąć oko w oko.
