Amerykański psycholog Abraham Maslow, twórca popularnej i wykorzystywanej w poradnictwie zawodowym teorii motywacji, przedstawił model hierarchicznej struktury potrzeb człowieka – wyjaśniający motywy ludzkich działań i aktywności. Zakłada on istnienie hierarchii potrzeb według kolejności ich zaspokajania. W pierwszej kolejności zaspokajane są potrzeby podstawowe (biologiczne), w dalszej kolejności - bezpieczeństwa i stabilizacji, następnie społeczne - przynależności i miłości oraz uznania i akceptacji. Na samym szczycie hierarchii znajduje się potrzeba samorealizacji – pełnego wykorzystania własnych uzdolnień, wiedzy, pomysłów, posiadanego potencjału osobowego. Wybór studiów jest niesłychanie ważnym momentem w procesie samorozwoju i samorealizowania się, zaś decyzja, gdzie będę studiować - zarówno wyzwaniem jak i zadaniem rozwojowym.
Wymaga ona od młodych osób aktywności poznawczej w dwóch obszarach:
I. pozyskiwania wiedzy o sobie - opartej na realistycznej, obiektywnej samoocenie osobowościowych predyspozycji do przyszłego zawodu, potencjału uzdolnień, mocnych stron
II. poznawania oferty edukacyjnej(poprzez poszukiwanie i pozyskiwanie informacji o możliwych kierunkach kształcenia, trendach na rynku pracy, możliwościach zatrudnienia) oraz konfrontacji swego potencjału i preferencji z ofertą dalszego kształcenia.
W tych dwóch obszarach uczeń szkoły średniej może liczyć na specjalistyczną pomoc doradcy szkolnego i zawodowego w postaci:
- zajęć grupowych prowadzonych w formie warsztatów samopoznania
- indywidualnych spotkań z doradcą zawodowym: rozmowy doradczej, łącznie z przeprowadzeniem na życzenie klienta testów psychologicznych (uzdolnień, zainteresowań, cech osobowościowych – pozwalających na ich obiektywną ocenę, zwiększenie trafności wyboru, prognozowanie osiągnięcia sukcesu.
Zajęcia warsztatowe prowadzone są w oparciu o psychologiczne teorie osobowości, wykorzystywane w poradnictwie zawodowym: teorię osobowości Eysencka oraz teorię typów zawodowych Hollanda
Na gruncie koncepcji Eysencka analizowany jest związek z określonym typem osobowości a predyspozycjami do kierunku kształcenia i zawodu:
- do jakich kierunków kształcenia i zawodów predysponowane są osoby z przewagą cech introwertywnych – mające bogate życie wewnętrzne, wnikliwe, dokładne, analityczne, a jednocześnie zamknięte w sobie, niekiedy nawet wycofane społecznie
- do jakich kierunków kształcenia i zawodów predysponowane są osoby z przewagą cech ekstrawertywnych – osoby żywe, dynamiczne, działające szybko, czasem kosztem dokładności działania
- do jakich kierunków kształcenia i zawodów predysponowane są osoby znajdujące się po środku tych dwóch wymiarów osobowości
Wpływ osobowości na decyzję zawodową badał również J.B. Holland. Jego poglądy powstały na bazie wiedzy o ludziach związanych z wykonywaniem określonej grupy zawodów. Wyprowadził stąd wniosek, że ludzie w określonych grupach zawodowych mają podobne wzorce osobowości, reagują na wiele sytuacji i problemów w podobny sposób oraz tworzą charakterystyczne środowisko. Prawidłowości te dokumentują liczne badania biografii przedstawicieli różnych zawodów. Autor uważa, że większości ludzi można przypisać jeden z sześciu typów osobowości określonych przez niego jako:
realistyczny, badawczy, artystyczny, społeczny, przedsiębiorczy, konwencjonalny
- typ realistyczny charakteryzuje osoby zainteresowane zawodami wymagającymi praktycznego myślenia i zdolności technicznych, osoby te myślą w sposób konkretny, trzeźwy, praktyczny.
- typ badawczy charakteryzuje osoby zainteresowane zawodami wymagającymi abstrakcyjnego i analitycznego myślenia, wykazujące przede wszystkim zainteresowania naukowe, charakteryzujące się ciekawością poznawczą, lubiące teoretyzować, koncentrować się na problemach naukowych.
- typ artystyczny charakteryzuje osoby zainteresowane zawodami wymagającymi wyobraźni, niekonwencjonalności, nie znoszące rutyny i szybko nudzące się monotonną pracą. Są to osoby twórcze, szukające w pracy oryginalnych i nowych rozwiązań.
- typ społeczny charakteryzuje osoby zainteresowane zawodami wymagającymi umiejętności nawiązywania kontaktu z innymi, współpracy, wrażliwości, chęci pomagania. Osoby te charakteryzują się opiekuńczością, zaangażowaniem w sprawy społeczne, chcą pomagać innym, informować, uczyć.
- typ przedsiębiorczy charakteryzuje osoby zainteresowane zawodami, których podstawowym celem jest osiąganie korzyści osobistych bądź instytucjonalnych, ukierunkowanie na zysk lub władzę. Wyróżnia je wysoka motywacja osiągnięć, nastawienie na sukces. Są zaradne, wykazują zdolności przywódcze, inicjatywę, lubią ryzyko.
- typ konwencjonalny charakteryzuje osoby zainteresowane zawodami wymagającymi rutyny, sumienności, rzetelności. Osoby te nie tolerują niejasności i nieścisłości, lubią jednoznaczne procedury i wymagania.
Powyższe teorie posłużyły do opracowania, wykorzystywanych na zajęciach warsztatowych, technik samooceny i samopoznania swego potencjału: autotestów, dyskusji grupowej, zadań sytuacyjnych i symulacyjnych.
Prowadzone w tej formie warsztaty mają na celu:
- uświadamianie rangi i znaczenia podejmowanej decyzji o wyborze kierunku kształcenia w dążeniu samorealizacji na gruncie zawodowym
- pomoc w procesie dochodzenia do samodzielnej, przemyślanej decyzji edukacyjnej i zawodowej
Osobom niepewnym, co do wyboru dalszego kierunku kształcenia, (problem może stanowić bogactwo i różnorodność predyspozycji i zainteresowań lub brak trwałych zainteresowań) proponowane są indywidualne spotkania z doradcą, łącznie z przeprowadzeniem testów badających:
- poziom możliwości i uzdolnień (słowno – językowych, technicznych, społecznych, analitycznych, itp.)
- cechy osobowościowe pod kątem predyspozycji do zawodu
Kolejnym krokiem jest przegląd ofert edukacyjnych i wybór interesujących możliwości kształcenia pod kątem posiadanych predyspozycji (z wykorzystaniem istniejących portali dających możliwość porównywania ofert kształcenia - np. www.emta.pl).
Wymaga ona od młodych osób aktywności poznawczej w dwóch obszarach:
I. pozyskiwania wiedzy o sobie - opartej na realistycznej, obiektywnej samoocenie osobowościowych predyspozycji do przyszłego zawodu, potencjału uzdolnień, mocnych stron
II. poznawania oferty edukacyjnej(poprzez poszukiwanie i pozyskiwanie informacji o możliwych kierunkach kształcenia, trendach na rynku pracy, możliwościach zatrudnienia) oraz konfrontacji swego potencjału i preferencji z ofertą dalszego kształcenia.
W tych dwóch obszarach uczeń szkoły średniej może liczyć na specjalistyczną pomoc doradcy szkolnego i zawodowego w postaci:
- zajęć grupowych prowadzonych w formie warsztatów samopoznania
- indywidualnych spotkań z doradcą zawodowym: rozmowy doradczej, łącznie z przeprowadzeniem na życzenie klienta testów psychologicznych (uzdolnień, zainteresowań, cech osobowościowych – pozwalających na ich obiektywną ocenę, zwiększenie trafności wyboru, prognozowanie osiągnięcia sukcesu.
Zajęcia warsztatowe prowadzone są w oparciu o psychologiczne teorie osobowości, wykorzystywane w poradnictwie zawodowym: teorię osobowości Eysencka oraz teorię typów zawodowych Hollanda
Na gruncie koncepcji Eysencka analizowany jest związek z określonym typem osobowości a predyspozycjami do kierunku kształcenia i zawodu:
- do jakich kierunków kształcenia i zawodów predysponowane są osoby z przewagą cech introwertywnych – mające bogate życie wewnętrzne, wnikliwe, dokładne, analityczne, a jednocześnie zamknięte w sobie, niekiedy nawet wycofane społecznie
- do jakich kierunków kształcenia i zawodów predysponowane są osoby z przewagą cech ekstrawertywnych – osoby żywe, dynamiczne, działające szybko, czasem kosztem dokładności działania
- do jakich kierunków kształcenia i zawodów predysponowane są osoby znajdujące się po środku tych dwóch wymiarów osobowości
Wpływ osobowości na decyzję zawodową badał również J.B. Holland. Jego poglądy powstały na bazie wiedzy o ludziach związanych z wykonywaniem określonej grupy zawodów. Wyprowadził stąd wniosek, że ludzie w określonych grupach zawodowych mają podobne wzorce osobowości, reagują na wiele sytuacji i problemów w podobny sposób oraz tworzą charakterystyczne środowisko. Prawidłowości te dokumentują liczne badania biografii przedstawicieli różnych zawodów. Autor uważa, że większości ludzi można przypisać jeden z sześciu typów osobowości określonych przez niego jako:
realistyczny, badawczy, artystyczny, społeczny, przedsiębiorczy, konwencjonalny
- typ realistyczny charakteryzuje osoby zainteresowane zawodami wymagającymi praktycznego myślenia i zdolności technicznych, osoby te myślą w sposób konkretny, trzeźwy, praktyczny.
- typ badawczy charakteryzuje osoby zainteresowane zawodami wymagającymi abstrakcyjnego i analitycznego myślenia, wykazujące przede wszystkim zainteresowania naukowe, charakteryzujące się ciekawością poznawczą, lubiące teoretyzować, koncentrować się na problemach naukowych.
- typ artystyczny charakteryzuje osoby zainteresowane zawodami wymagającymi wyobraźni, niekonwencjonalności, nie znoszące rutyny i szybko nudzące się monotonną pracą. Są to osoby twórcze, szukające w pracy oryginalnych i nowych rozwiązań.
- typ społeczny charakteryzuje osoby zainteresowane zawodami wymagającymi umiejętności nawiązywania kontaktu z innymi, współpracy, wrażliwości, chęci pomagania. Osoby te charakteryzują się opiekuńczością, zaangażowaniem w sprawy społeczne, chcą pomagać innym, informować, uczyć.
- typ przedsiębiorczy charakteryzuje osoby zainteresowane zawodami, których podstawowym celem jest osiąganie korzyści osobistych bądź instytucjonalnych, ukierunkowanie na zysk lub władzę. Wyróżnia je wysoka motywacja osiągnięć, nastawienie na sukces. Są zaradne, wykazują zdolności przywódcze, inicjatywę, lubią ryzyko.
- typ konwencjonalny charakteryzuje osoby zainteresowane zawodami wymagającymi rutyny, sumienności, rzetelności. Osoby te nie tolerują niejasności i nieścisłości, lubią jednoznaczne procedury i wymagania.
Powyższe teorie posłużyły do opracowania, wykorzystywanych na zajęciach warsztatowych, technik samooceny i samopoznania swego potencjału: autotestów, dyskusji grupowej, zadań sytuacyjnych i symulacyjnych.
Prowadzone w tej formie warsztaty mają na celu:
- uświadamianie rangi i znaczenia podejmowanej decyzji o wyborze kierunku kształcenia w dążeniu samorealizacji na gruncie zawodowym
- pomoc w procesie dochodzenia do samodzielnej, przemyślanej decyzji edukacyjnej i zawodowej
Osobom niepewnym, co do wyboru dalszego kierunku kształcenia, (problem może stanowić bogactwo i różnorodność predyspozycji i zainteresowań lub brak trwałych zainteresowań) proponowane są indywidualne spotkania z doradcą, łącznie z przeprowadzeniem testów badających:
- poziom możliwości i uzdolnień (słowno – językowych, technicznych, społecznych, analitycznych, itp.)
- cechy osobowościowe pod kątem predyspozycji do zawodu
Kolejnym krokiem jest przegląd ofert edukacyjnych i wybór interesujących możliwości kształcenia pod kątem posiadanych predyspozycji (z wykorzystaniem istniejących portali dających możliwość porównywania ofert kształcenia - np. www.emta.pl).
Licencja: Creative Commons
