Jak być wiekowym

W wywiadach telefonicznych naukowcy zbierają informacje o psychicznej i fizycznej kondycji dłu­gowiecznych. Kierownicy badań – Tom Perls i Lara Terry – mają nadzieję, że dzięki tym informacjom dowiedzą się, czemu akurat ci ludzie dożyli tak sę­dziwego wieku.

Perls zaczął się interesować stulatkami dziesięć lat temu. Wtedy w domu starców opiekował się 40 pacjentami, a dwóch z nich miało ponad sto lat.

— Myślałem, że ta dwójka będzie leżeć w łóżkach i cierpieć na wszelkie możliwe starcze ułomności — wspomina Perls.

— Tymczasem to właśnie tych dwóch stulatków nigdy nie mogłem zastać w pokoju. Cecilia Bloom grywała w holu na fortepianie, a Ed Fischer uma­wiał się ze swoją 85-letnią przyjaciółką, Oboje byli zdrowi fizycznie i psychicznie.

Wtedy Perls zaczął szukać innych stulatków. Do tej pory uczeni z Bostonu w ramach badań „New England Centenarian Study" przeanalizowali dane ponad 1500 osób, które ukończyły co najmniej sto lat. Rzuciły im się w oczy pewne cechy charakte­rystyczne dla nich wszystkich. Na przykład: dłu­gowiecznych jest bardzo ciężko wyprowadzić z równowagi, są opanowani i niezwykle spokojni. Zwłaszcza kobiety zdają się być odporne na stres, co wcale nie oznacza, że ich życie było tego stresu pozbawione.

— Dobrze radzą sobie z szumem współczesne­go świata, reagują humorem i łatwo się rozluźnia­ją — twierdzi Tom Perls. Aż dziewięciu z dziesięciu stulatków to kobiety. Ciekawe wnioski co do dłu­gowieczności wypływają też z historii chorób tych najstarszych żyjących ludzi. Typowe dla starczego wieku przypadłości, takie jak zbyt wysokie ciśnie­nie krwi, cukrzyca, demencja, choroba Parkinsona, dopadają ludzi zazwyczaj przed 80. Tymczasem dwóm trzecim stulatków udało się uniknąć tych chorób do wieku ponad 85 lat. A około 20% długo­wiecznych w ogóle ominęły te przypadłości.

Tylko u jednej trzeciej stulatków choroby chroniczne pojawiły się między 60 a 70 rokiem życia. Jednak żyją oni z nimi nadzwyczaj dobrze. Chorzy na cukrzycę ry­gorystycznie przestrzegają diety, nie ulegają pokusom „chomikowania" słodyczy, podjadania ciastek czy lo­dów. Sami przestrzegają zastrzyków insulinowych i przyjmują inne leki. Tylko tak można wyjaśnić fakt, że aż 90% stulatków wymagało opieki dopiero w wieku około 93 lat. Paradoksalnie, długowieczni mężczyźni są w lepszej kondycji niż ich rówieśniczki. Z badań wy­nika, że aż trzech na czterech stuletnich mężczyzn jest w stanie samodzielnie się wykąpać i ubrać. Jeśli chodzi o kobiety, to tylko co trzecia była w stanie wykonać te czynności. Osoby ponadstuletnie mają zadziwiająco dobrą jak na ich wiek jakość życia. Jeśli cierpią i są nie w pełni sprawni, to dopiero w ostatnich latach życia.

Dlaczego proces starzenia ulega zwolnieniu, nie jest do końca jasne. Na pewno dużą rolę odgrywa tu dzie­dziczność.

— Na zdjęciu w gazecie ze 108 urodzin pewnego mężczyzny zobaczyłem stojącą obok niego 103-letnią siostrę — mówi Perls. Po dotarciu do nich okazało się, że mają w rodzinie więcej długowiecznych. Z trzyna­ściorga rodzeństwa ośmioro miało ponad 100 lat. Dzię­ki temu doświadczeniu badania „New England Cente­narian Study" rozszerzono na potomstwo stulatków. Okazało się, że ich dzieci, obecnie 70- lub 80-latkowie, starzeją się wolniej niż ich rówieśnicy, których rodzi­ce zmarli w wieku 70 lat. Dzieci stulatków rzadziej chorują na cukrzycę, nadciśnienie krwi i choroby serca. Odnośnie raka i chorób płuc, nie stwierdzono różnicy. Naukowcy odnaleźli dwa geny odpowie­dzialne za skłonność do tycia. Wierzą też, że odnaj­dą gen, który sprzyja długiemu życiu. Zgromadzo­ne próbki krwi pięćdziesięciu pięciu 110-latków są poddawane szczegółowym badaniom. A co, jeśli długowieczność nie jest zapisana w genach? Perls twierdzi, że tajemnica długiego żywota to mieszanka czynników genetycznych i zdrowych przyzwyczajeń życiowych. To powinna być ważna wiadomość dla przyszłych rodziców. Albo wezmą się w garść i skończą z obżeraniem się, używkami, zjadaniem gigantycznych ilości tłustego mięsa i po­karmów o podwyższonej zawartości węglowoda­nów i cukrów oraz brakiem ruchu, albo czeka nas klęska ludzkości. Świat pełen schorowanych ludzi i galopujących kosztów opieki zdrowotnej nie jest nierzeczywisty, jeśli większość z nas nie zmieni swoich przyzwyczajeń.

Ostatnio w USA przyjrzano się długości życia członków Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego. Wyniki dowiodły, że opłaca się zdrowy tryb ży­cia. Adwentyści reformowani nie jedzą mięsa, nie palą, nie piją oraz często są w ruchu. Poświęcają też dużo czasu religii i rodzinie, co pozytywnie wpływa na samopoczucie. Średnia ich życia wynosi 87 lat, czyli o 8 lat dłużej niż przeciętnego Amerykanina. Rekordzistką wszech czasów jest Francuzka Jeanne Calment, która zmarła w 1997 roku, przeżywszy 122 lata i 164 dni. Wśród mężczyzn prowa­dzi Duńczyk, Christian Mortensen. Wiek, który osiągnął (115 lat i 8 miesięcy), jest najdłuższym okresem życia mężczyzny, wobec którego zastrzeżeń nie mają badacze długowieczności. Zachowała się metryka jego chrztu z 1882 roku, wpis z duń­skiego spisu powszechnego z 1890 roku oraz potwierdzenie bierzmowania z 1896 roku. Obecnie najstarszą żyjącą kobietą na świecie jest 115-letnia Amerykanka Edna Parker (urodzo­na 20.04.1893 roku). W Europie rekordzistką jest Portugalka Maria de Jesus (urodzona 10.09.1893 r.). Z kolei najstarszym żyjącym mężczyzną jest Japończyk Tomoji Tanabe (urodzony 18.09.1895 roku).

W Polsce w wieku stu lat jest zaledwie 849 mężczyzn i aż 2833 kobiety. W Małopolsce jest 290 stulatek i 75 stulatków. Rekordowe pod względem sędziwych pań jest województwo mazowieckie, gdzie żyje 507 stuletnich kobiet i 116 stuletnich mężczyzn. Z kolei w województwie lubuskim mieszka zale­dwie 47 stulatek i tylko 22 stulatków. Nasi demografowie są zgodni, że na długość życia Polaka główny wpływ ma styl życia, stres i sposób odżywiania się.

Opr. J.N.