Kraków jest miejscem, w którym historia narodu żydowskiego jest wciąż pielęgnowana. Najwięcej zabytków związanych z życiem Żydów w Krakowie znajduje się na południe od Starego Miasta - na krakowskim Kazimierzu i w leżącym na drugim brzegu Wisły Podgórzu. Trasa "kazimierska" związana jest z historią żydowskich osadników od XV wieku i prowadzi ona wzdłuż zabytków o szczególnym znaczeniu historycznym. W czasie zwiedzania, należy zwrócić uwagę na szczególną atmosferę tolerancji i współistnienia obok siebie zabytków kultury żydowskiej i chrześcijańskiej.
Naszą trasę rozpoczynamy od ulicy Szerokiej - wciąż stanowiącej centralne miejsce żydowskiego Kazimierza. W przeszłości znajdowały się przy niej aż cztery synagogi, co nadało temu miejscu szczególnej wartości i stanowiło o jego ważności na mapie ówczesnego Krakowa.
Synagoga Remuh i stary cmentarz żydowski
Pod numerem 40 możemy zobaczyć synagogę Remuh, najmniejszą z krakowskich bożnic, wciąż pełniącą funkcje sakralne, która powstała w latach1556-1558. Wraz z sąsiadującym jej kirkutem (żydowski cmentarz) noszą nazwę na cześć uczonego, Mojżesza Isserlesa "Remu", którego grób, jako cudotwórcy, odwiedzany jest corocznie przez tysiące wiernych z całego świata.
Ogrodzony skwer przed Synagogą Remuh to, według legendy, wspólna mogiła małżonków i gości weselnych, którzy zmarli kontynuując zabawę weselną mimo rozpoczętego szabasu. Tutaj też można zobaczyć pomnik poświęcony 65 tysiącom krakowskich żydów, którzy zginęli w czasie Holocaustu.
Wielka Mykwa i dom Heleny Rubinstein
Budynek numer 6 na Szerokiej to dawna Wielka Mykwa - rytualna łaźnia dla kobiet i mężczyzn, powstała w XVI wieku. Nieopodal, numerem 14 oznaczony jest dom, w którym urodziła się słynna Helena Rubinstein - późniejsza milionerka, znana na całym świecie jako "królowa kosmetyków", właścicielka laboratoriów kosmetycznych.
Synagoga Poppera
Dalej po lewej mijamy budynek synagogi Poppera (Szeroka 16), w której obecnie znajduje się siedziba Staromiejskiego Centrum Kultury młodzieży. Na miejscu budynku nr 22 stała niegdyś kolejna z synagog - tzw. Synagoga Na Górce, związana z postacią słynnego rabina Natana Spiry, którego pamięć ma przywoływać płonąca w oknie na poddaszu obecnego budynku świeca.
Synagoga Stara
Po południowej stronie ulicy Szerokiej stoi Synagoga Stara. To najstarsza zachowana w Polsce synagoga, powstała na początku XV wieku. Była wielokrotnie przebudowywana, a obecnie służy Muzeum Historycznemu Miasta Krakowa, które przygotowało tutaj wystawę pn. "Dzieje i kultura Żydów krakowskich"
Muzeum Galicja
Podążając dalej szlakiem żydowskim po Kazimierzu kierujemy się w stronę ulicy Dajwór. To tutaj pod numerem 18 w 2004 roku powstało Muzeum Galicja - prezentujące wystawę „Śladami Pamięci’’, dokumentującą ślady żydowskiej przeszłości, które zachowały się do dziś w południowej Polsce.
Synagoga Wysoka
Po opuszczeniu muzeum kierujemy się w ulicę św. Wawrzyńca, która stanowiła niegdyś południową granicę miasta żydowskiego. Skręcamy w prawo w ulicę Wąską i docieramy do ulicy Józefa. Tutaj, pod numerem 38 mijamy kolejną synagogę - tzw. bożnicę Wysoką. Powstała ona w II połowie XVI wieku. Bogate, jak podają źródła historyczne, wyposażenie synagogi zostało skradzione podczas potopu szwedzkiego, a także w czasie II wojny światowej. Na uwagę zasługuje architektura budynku z wysokimi przyporami, oraz bogato rzeźbiony późnorenesansowy portal.
Ulica Józefa, którą podążamy dalej, to trakt, wzdłuż którego mnóstwo jest galerii, antykwariatów i przytulnych kawiarenek. W miejscu dzisiejszego skrzyżowania z ulicą Jakuba mieściła się brama wjazdowa do miasta żydowskiego, oddzielonego od chrześcijańskiego Kazimierza parkanami i murem kamiennym. Podążając dalej Warto wstąpić w bramę budynku Józefa 12 - jest to pasaż łączący ulice Józefa z Meiselsa, miejsce bardzo malownicze, z charakterystyczną zabudową.
Centrum Kultury Żydowskiej
Na ulicy Meiselsa skręcamy w prawo, mijając budynek Centrum Kultury Żydowskiej. Do wybuchu II wojny światowej znajdowała się w tym budynku modlitewnia, następnie zamieniona na stolarnię, a obecnie obywają się tutaj wykłady, spotkania autorskie, promocje książek, koncerty oraz wystawy.
Plac Nowy
Przed nami Plac Nowy - zwany także żydowskim,z charakterystyczną bryłą okrągłego budynku ("okrąglaka") - hali targowej, a dawniej rytualnej rzeźni drobiu. Plac Nowy w dzień rozbrzmiewa hałasem handlujących ludzi, wieczorem gwarem płynącym ze znajdujących się wokoło kawiarenek, pubów i klubów muzycznych.
Synagoga Izaaka
Wychodząc z Placu Nowego ulicą Izaaka dochodzimy wprost do synagogi Izaaka (róg ulic Kupa i Izaaka), która jest największą bożnicą Kazimierza, a w przeszłości uznawana była za najpiękniejszą i najbogatszą.
Synagoga Kupa
Nieco dalej, przy ulicy Warszauera 8 znajduje się budynek kolejnej synagogi - Kupa. Jej nazwa pochodzi od hebrajskiego słowa oznaczającego wspólne pieniądze Kahału (Gminy Żydowskiej). Wnętrze synagogi Kupa zostało doszczętnie zniszczone w czasie wojny i gruntownej restauracji doczekało się dopiero w latach 2000-2001 i od tego czasu służy jako miejsce spotkań, koncertów i odczytów. Można tam też zobaczyć wystawę fotografii poświęconą Żydom uratowanym przez Oskara Schindlera.
Talmud Tora i Synagoga Tempel
Kolejnym ważnym punktem na trasie naszego szlaku jest znajdujący się na rogu ulic Warszauera i Estery budynek dawnej religijnej szkoły Talmud Tora - działającej od 1813 roku. Ulicą Estery dochodzimy do skrzyżowania ulic Miodowej i Podbrzezie (ul. Miodowa 24), gdzie znajduje się najmłodsza z bożnic Kazimierza - synagoga Postępowa Tempel.
Bursa Rękodzielnicza, Szkoła Rzemiosł i Gimnazjum Hebrajskie
Przy wiodącej za synagogą ulicy Podbrzezie znajdują się trzy obiekty związane z funkcjonowaniem miasta żydowskiego. Są to Bursa Rękodzielnicza (nr 6), Szkoła średnia Rzemiosł Żydowskiego Towarzystwa Szkoły Ludowej i Średniej w Krakowie (nr 3) oraz Gimnazjum Hebrajskie (nr8-10).
Hebrajska Szkoła Powszechna i Dom modlitwy Salomona Daichesa
Przy ulicy Brzozowej, którą wracamy w okolice Cmentarza Remuh i ulicy Szerokiej, pod numerem 5 znajdowała się także Hebrajska Szkoła Powszechna, a budynek nr 6 to zbudowany w 1910 roku dom modlitwy Salomona Daichesa.
Nowy Cmentarz Żydowski
W tym momencie wracamy na miejsce rozpoczęcia naszego szlaku, skąd warto jeszcze udać się na ulicę Miodową 55 (po przeciwnej stronie ulicy Starowiślnej) by odwiedzić tzw. Nowy Cmentarz Żydowski - miejsce pochówku najznakomitszych krakowskich Żydów żyjących po roku 1800.
Kazimierz jest miejscem, w którym kultura żydowska i kultura chrześcijańska mocno się przenikały. Doskonałą okazją, aby doświadczyć tego ich współistnienia, będzie wędrówka trasą przedstawiającą chrześcijańskie dziedzictwo Kazimierza.
Autor trasy: Marcin Rybski
Zredagował: Marcin Białota
Naszą trasę rozpoczynamy od ulicy Szerokiej - wciąż stanowiącej centralne miejsce żydowskiego Kazimierza. W przeszłości znajdowały się przy niej aż cztery synagogi, co nadało temu miejscu szczególnej wartości i stanowiło o jego ważności na mapie ówczesnego Krakowa.
Synagoga Remuh i stary cmentarz żydowski
Pod numerem 40 możemy zobaczyć synagogę Remuh, najmniejszą z krakowskich bożnic, wciąż pełniącą funkcje sakralne, która powstała w latach1556-1558. Wraz z sąsiadującym jej kirkutem (żydowski cmentarz) noszą nazwę na cześć uczonego, Mojżesza Isserlesa "Remu", którego grób, jako cudotwórcy, odwiedzany jest corocznie przez tysiące wiernych z całego świata.
Ogrodzony skwer przed Synagogą Remuh to, według legendy, wspólna mogiła małżonków i gości weselnych, którzy zmarli kontynuując zabawę weselną mimo rozpoczętego szabasu. Tutaj też można zobaczyć pomnik poświęcony 65 tysiącom krakowskich żydów, którzy zginęli w czasie Holocaustu.
Wielka Mykwa i dom Heleny Rubinstein
Budynek numer 6 na Szerokiej to dawna Wielka Mykwa - rytualna łaźnia dla kobiet i mężczyzn, powstała w XVI wieku. Nieopodal, numerem 14 oznaczony jest dom, w którym urodziła się słynna Helena Rubinstein - późniejsza milionerka, znana na całym świecie jako "królowa kosmetyków", właścicielka laboratoriów kosmetycznych.
Synagoga Poppera
Dalej po lewej mijamy budynek synagogi Poppera (Szeroka 16), w której obecnie znajduje się siedziba Staromiejskiego Centrum Kultury młodzieży. Na miejscu budynku nr 22 stała niegdyś kolejna z synagog - tzw. Synagoga Na Górce, związana z postacią słynnego rabina Natana Spiry, którego pamięć ma przywoływać płonąca w oknie na poddaszu obecnego budynku świeca.
Synagoga Stara
Po południowej stronie ulicy Szerokiej stoi Synagoga Stara. To najstarsza zachowana w Polsce synagoga, powstała na początku XV wieku. Była wielokrotnie przebudowywana, a obecnie służy Muzeum Historycznemu Miasta Krakowa, które przygotowało tutaj wystawę pn. "Dzieje i kultura Żydów krakowskich"
Muzeum Galicja
Podążając dalej szlakiem żydowskim po Kazimierzu kierujemy się w stronę ulicy Dajwór. To tutaj pod numerem 18 w 2004 roku powstało Muzeum Galicja - prezentujące wystawę „Śladami Pamięci’’, dokumentującą ślady żydowskiej przeszłości, które zachowały się do dziś w południowej Polsce.
Synagoga Wysoka
Po opuszczeniu muzeum kierujemy się w ulicę św. Wawrzyńca, która stanowiła niegdyś południową granicę miasta żydowskiego. Skręcamy w prawo w ulicę Wąską i docieramy do ulicy Józefa. Tutaj, pod numerem 38 mijamy kolejną synagogę - tzw. bożnicę Wysoką. Powstała ona w II połowie XVI wieku. Bogate, jak podają źródła historyczne, wyposażenie synagogi zostało skradzione podczas potopu szwedzkiego, a także w czasie II wojny światowej. Na uwagę zasługuje architektura budynku z wysokimi przyporami, oraz bogato rzeźbiony późnorenesansowy portal.
Ulica Józefa, którą podążamy dalej, to trakt, wzdłuż którego mnóstwo jest galerii, antykwariatów i przytulnych kawiarenek. W miejscu dzisiejszego skrzyżowania z ulicą Jakuba mieściła się brama wjazdowa do miasta żydowskiego, oddzielonego od chrześcijańskiego Kazimierza parkanami i murem kamiennym. Podążając dalej Warto wstąpić w bramę budynku Józefa 12 - jest to pasaż łączący ulice Józefa z Meiselsa, miejsce bardzo malownicze, z charakterystyczną zabudową.
Centrum Kultury Żydowskiej
Na ulicy Meiselsa skręcamy w prawo, mijając budynek Centrum Kultury Żydowskiej. Do wybuchu II wojny światowej znajdowała się w tym budynku modlitewnia, następnie zamieniona na stolarnię, a obecnie obywają się tutaj wykłady, spotkania autorskie, promocje książek, koncerty oraz wystawy.
Plac Nowy
Przed nami Plac Nowy - zwany także żydowskim,z charakterystyczną bryłą okrągłego budynku ("okrąglaka") - hali targowej, a dawniej rytualnej rzeźni drobiu. Plac Nowy w dzień rozbrzmiewa hałasem handlujących ludzi, wieczorem gwarem płynącym ze znajdujących się wokoło kawiarenek, pubów i klubów muzycznych.
Synagoga Izaaka
Wychodząc z Placu Nowego ulicą Izaaka dochodzimy wprost do synagogi Izaaka (róg ulic Kupa i Izaaka), która jest największą bożnicą Kazimierza, a w przeszłości uznawana była za najpiękniejszą i najbogatszą.
Synagoga Kupa
Nieco dalej, przy ulicy Warszauera 8 znajduje się budynek kolejnej synagogi - Kupa. Jej nazwa pochodzi od hebrajskiego słowa oznaczającego wspólne pieniądze Kahału (Gminy Żydowskiej). Wnętrze synagogi Kupa zostało doszczętnie zniszczone w czasie wojny i gruntownej restauracji doczekało się dopiero w latach 2000-2001 i od tego czasu służy jako miejsce spotkań, koncertów i odczytów. Można tam też zobaczyć wystawę fotografii poświęconą Żydom uratowanym przez Oskara Schindlera.
Talmud Tora i Synagoga Tempel
Kolejnym ważnym punktem na trasie naszego szlaku jest znajdujący się na rogu ulic Warszauera i Estery budynek dawnej religijnej szkoły Talmud Tora - działającej od 1813 roku. Ulicą Estery dochodzimy do skrzyżowania ulic Miodowej i Podbrzezie (ul. Miodowa 24), gdzie znajduje się najmłodsza z bożnic Kazimierza - synagoga Postępowa Tempel.
Bursa Rękodzielnicza, Szkoła Rzemiosł i Gimnazjum Hebrajskie
Przy wiodącej za synagogą ulicy Podbrzezie znajdują się trzy obiekty związane z funkcjonowaniem miasta żydowskiego. Są to Bursa Rękodzielnicza (nr 6), Szkoła średnia Rzemiosł Żydowskiego Towarzystwa Szkoły Ludowej i Średniej w Krakowie (nr 3) oraz Gimnazjum Hebrajskie (nr8-10).
Hebrajska Szkoła Powszechna i Dom modlitwy Salomona Daichesa
Przy ulicy Brzozowej, którą wracamy w okolice Cmentarza Remuh i ulicy Szerokiej, pod numerem 5 znajdowała się także Hebrajska Szkoła Powszechna, a budynek nr 6 to zbudowany w 1910 roku dom modlitwy Salomona Daichesa.
Nowy Cmentarz Żydowski
W tym momencie wracamy na miejsce rozpoczęcia naszego szlaku, skąd warto jeszcze udać się na ulicę Miodową 55 (po przeciwnej stronie ulicy Starowiślnej) by odwiedzić tzw. Nowy Cmentarz Żydowski - miejsce pochówku najznakomitszych krakowskich Żydów żyjących po roku 1800.
Kazimierz jest miejscem, w którym kultura żydowska i kultura chrześcijańska mocno się przenikały. Doskonałą okazją, aby doświadczyć tego ich współistnienia, będzie wędrówka trasą przedstawiającą chrześcijańskie dziedzictwo Kazimierza.
Autor trasy: Marcin Rybski
Zredagował: Marcin Białota
Licencja: Creative Commons
