Podgórze, to prawobrzeżna dzielnica Krakowa, będąca niegdyś osobnym miastem. Na tą dzielnicę można spojrzeć w różny sposób – jako miejsce martyrologii, tragicznych wydarzeń z czasów II wojny światowej, jako jedno z najstarszych skupisk osadniczych wczesnośredniowiecznego Krakowa, jako dzielnicę pełną zabytkowych obiektów przemysłowych, jako ciekawą kompozycję urbanistyczną, a także jako dzielnicę bogatej przyrody i krajobrazu.
1. Most im. Józefa Piłsudskiego
Szlak wiodący przez Podgórze warto rozpocząć jeszcze na lewym brzegu Wisły, na Kazimierzu, ponieważ właśnie stąd, z wylotu ulicy Krakowskiej doskonale widać podgórską panoramę. W rejonie dzisiejszego mostu Józefa Piłsudskiego najpierw funkcjonowała przeprawa, później most Księcia Karola, a następnie most drewniany, który został przebudowany na stalowy w latach ’30 XX wieku. Wisła pełniła bardzo ważną rolę w dziejach Podgórza. W czasie kiedy miasto uzyskało prawa miejskie w 1784 roku była to rzeka graniczna, mająca wielkie znaczenie jako jeden z najważniejszych szlaków handlowych i komunikacyjnych przyczyniła się do rozwoju funkcji przemysłowej Podgórza.
2. Plac Bohaterów Getta
Jednym z najważniejszych miejsc związanych z tragedią krakowskich Żydów jest pl. Bohaterów Getta (niegdyś zwany Placem Zgody). Plac ten stanowił miejsce gromadzenia Żydów, którzy byli później prowadzeni do obozu koncentracyjnego „Płaszów” lub do pociągów, którymi byli wywożeni do innych obozów zagłady w całej Europie. Charakterystycznym znakiem rozpoznawczym zaaranżowanego w ten sposób w 2003 roku placu są różnej wysokości metalowe krzesła, które mają symbolizować mieszkańców getta, a także upamiętnić tragiczne wydarzenia, które rozegrały się tutaj w czasie okupacji hitlerowskiej.
3. Muzeum „Apteka Pod Orłem”
Na pl. Bohaterów Getta (pod numerem 18) funkcjonowała „Apteka Pod Orłem” - jedyna apteka w getcie, miejsce niezwykłej wagi, w którym obecnie znajduje się Muzeum Getta – ekspozycja Muzeum Historycznego Miasta Krakowa
4. Fragmenty murów getta na ulicy Lwowskiej
Po drugiej stronie ruchliwej ulicy Na Zjeździe rozpoczyna się ulica Lwowska, na której pomiędzy budynkami 25 i 29 zachował się fragment muru otaczającego niegdyś zamknięty przez Nazistów teren getta. Wmurowana tablica przypomina o życiu, cierpieniu i śmierci mieszkańców podgórskiego getta z rąk hitlerowców.
5. Fabryka Oskara Schindlera
Niedaleko stąd znajduje się ulica Lipowa, przy której znajdowała się Fabryka Oskara Schindlera, który uratował swoich żydowskich pracowników przez zagładą w czasie II wojny światowej. Jego historię opowiada głośny film Stevena Spielberga „Lista Schindlera”.
6. Rynek Podgórski i kościół św. Józefa
Rynek pełnił kiedyś funkcję placu targowego i pętli tramwajowej. Najważniejszymi obiektami na tym trójkątnym placu są neogotycki kościół św. Józefa z lat 1905-1909 oraz wielokrotnie przebudowywany, neobarokowy gmach dawnego Ratusza Podgórskiego wzniesionego w połowie XIX wieku.
7. Plac Niepodległości
Dalej w kierunku zachodnim znajduje się plac Niepodległości. Właśnie z tego placu, gdzie znajdowały się koszary, w 1918 roku ruszyły oddziały niepodległościowe w stronę Krakowa, by przejąć obiekty opanowane przez wojska austriackie i w ten sposób przyczynić się do zakończenia I wojny światowej.
8. Park Bednarskiego
Na wzgórzu powyżej placu Niepodległości znajduje się Park Wojciecha Bednarskiego. Ten zielony, obejmujący obszar 8,5 ha teren, powstały w miejscu dawnych kamieniołomów jest jednym z najbardziej malowniczych krakowskich parków. W parku tym rośnie ponad 100 gatunków drzew, a jedną z jego ciekawostek są zachowane do dziś fragmenty umocnień ziemnych z XVIII wieku. Przez park dochodzimy do placu Lasoty, niegdyś miejsca, na którym odbywały się miejskie egzekucje, a dzisiaj, dzięki oryginalnej, willowej zabudowie zwanego „architektoniczną kroniką Podgórza”.
9. Kościół św. Benedykta
Nieco dalej, podążając ulicą por. Stawarza dochodzimy do malowniczego kościoła św. Benedykta. Jest to najmniejszy kościółek Krakowa, stojący w tym miejscu już od XI wieku.
10. Fort „Św. Benedykt”
Tuż obok znajduje się najstarszy zachowany fort dawnej Twierdzy Kraków – wzniesiony w latach 1853-1856 fort „Św. Benedykt”. Ten zabytek architektury fortecznej nie jest udostępniony do zwiedzania, ponieważ trwają w nim prace renowacyjne. Z miejscem tym związane jest doroczne święto Rękawki – jedna z wielu pielęgnowanych w Krakowie tradycji.
11. Stary cmentarz podgórski
Dalej, nasza trasa prowadzi w dół, wzdłuż zachowanego w części Starego Cmentarza Podgórskiego, będącego najstarszym cmentarzem komunalnym Krakowa (założony został w XVIII wieku).
12. Kopiec Krakusa
Za cmentarzem widzimy charakterystyczną barokową figurę Boga Ojca, po czym powracamy nieco w górę, do kładki przewieszonej przez bardzo ruchliwą arterię ulicy Powstańców Śląskich, by wspiąć się później na szczyt Kopca Krakusa – jednego z czterech wznoszących się nad Krakowem ziemnych kopców. Jak mówi jego nazwa związany jest on z postacią legendarnego Księcia Kraka i według legendy jest mogiłą tego mitycznego władcy. Z tego miejsca rozpościera się widok na wszystkie cztery strony świata. Na zachodzie widzimy podgórskie wzgórze Krzemionki, na północy centrum Krakowa z wieżami kościołów, na północnym-wchodzie Nową Hutę z kominami huty stali, na wschodzie mieszkaniowe dzielnice Krakowa, a na południu wieżę Sanktuarium Bożego Miłosierdzia, a przy dobrej przejrzystości powietrza szczyty Tatr.
13. Kamieniołom “Liban” i KL „Płaszów”
Od Kopca Krakusa, wzdłuż urwisk kamieniołomu "Liban", (należy tu zachować szczególną ostrożność!) dochodzimy do terenów dawnego hitlerowskiego obozu koncentracyjnego "Płaszów", działającego tutaj w latach 1942-45. Ze względu na brak dokumentacji istnieją duże rozbieżności co do ilości ofiar, ale najprawdopodobniej w obozie koncentracyjnym KL Płaszów, który zajmował obszar około 80 hektarów, więziono łącznie około 35 tysięcy więźniów. Obóz stał się miejscem egzekucji miedzy 8 a 10 tysięcy osób – Polaków, Żydów, Romów i przedstawicieli innych narodowości. Wymordowanych tutaj uczczono kilkoma miejscami pamięci, z których największym jest wzniesiony w 1964 roku Pomnik Wyrwanych Serc autorstwa Witolda Cęckiewicza. Pomnik ten został postawiony „W hołdzie męczennikom pomordowanym przez hitlerowskich ludobójców w latach 1943 – 1945”.
W tym miejscu kończymy naszą wędrówkę szlakiem historii Podgórza, mimo, że ta rozległa dzielnica Krakowa kryje jeszcze wiele miejsc wartych zobaczenia. Wśród nich należy wymienić należy zabytkowe obiekty przemysłowe, zabytkową zabudowę ulicy Zamojskiego, uzdrowisko Mateczny, Sanktuarium Bożego Miłosierdzia oraz podgórskie walory przyrodnicze (rezerwat przyrody nieożywionej Bonarka, jurajskie Skały Twardowskiego i zalany wodą kamieniołom w rejonie Zakrzówka). Wszyscy miłośnicy militariów powinni też pamiętać o pozostałych obiektach wchodzących w skład słynnej „Twierdzy Kraków”.
Autor trasy: Marcin Rybski
Zredagował: Marcin Białota
1. Most im. Józefa Piłsudskiego
Szlak wiodący przez Podgórze warto rozpocząć jeszcze na lewym brzegu Wisły, na Kazimierzu, ponieważ właśnie stąd, z wylotu ulicy Krakowskiej doskonale widać podgórską panoramę. W rejonie dzisiejszego mostu Józefa Piłsudskiego najpierw funkcjonowała przeprawa, później most Księcia Karola, a następnie most drewniany, który został przebudowany na stalowy w latach ’30 XX wieku. Wisła pełniła bardzo ważną rolę w dziejach Podgórza. W czasie kiedy miasto uzyskało prawa miejskie w 1784 roku była to rzeka graniczna, mająca wielkie znaczenie jako jeden z najważniejszych szlaków handlowych i komunikacyjnych przyczyniła się do rozwoju funkcji przemysłowej Podgórza.
2. Plac Bohaterów Getta
Jednym z najważniejszych miejsc związanych z tragedią krakowskich Żydów jest pl. Bohaterów Getta (niegdyś zwany Placem Zgody). Plac ten stanowił miejsce gromadzenia Żydów, którzy byli później prowadzeni do obozu koncentracyjnego „Płaszów” lub do pociągów, którymi byli wywożeni do innych obozów zagłady w całej Europie. Charakterystycznym znakiem rozpoznawczym zaaranżowanego w ten sposób w 2003 roku placu są różnej wysokości metalowe krzesła, które mają symbolizować mieszkańców getta, a także upamiętnić tragiczne wydarzenia, które rozegrały się tutaj w czasie okupacji hitlerowskiej.
3. Muzeum „Apteka Pod Orłem”
Na pl. Bohaterów Getta (pod numerem 18) funkcjonowała „Apteka Pod Orłem” - jedyna apteka w getcie, miejsce niezwykłej wagi, w którym obecnie znajduje się Muzeum Getta – ekspozycja Muzeum Historycznego Miasta Krakowa
4. Fragmenty murów getta na ulicy Lwowskiej
Po drugiej stronie ruchliwej ulicy Na Zjeździe rozpoczyna się ulica Lwowska, na której pomiędzy budynkami 25 i 29 zachował się fragment muru otaczającego niegdyś zamknięty przez Nazistów teren getta. Wmurowana tablica przypomina o życiu, cierpieniu i śmierci mieszkańców podgórskiego getta z rąk hitlerowców.
5. Fabryka Oskara Schindlera
Niedaleko stąd znajduje się ulica Lipowa, przy której znajdowała się Fabryka Oskara Schindlera, który uratował swoich żydowskich pracowników przez zagładą w czasie II wojny światowej. Jego historię opowiada głośny film Stevena Spielberga „Lista Schindlera”.
6. Rynek Podgórski i kościół św. Józefa
Rynek pełnił kiedyś funkcję placu targowego i pętli tramwajowej. Najważniejszymi obiektami na tym trójkątnym placu są neogotycki kościół św. Józefa z lat 1905-1909 oraz wielokrotnie przebudowywany, neobarokowy gmach dawnego Ratusza Podgórskiego wzniesionego w połowie XIX wieku.
7. Plac Niepodległości
Dalej w kierunku zachodnim znajduje się plac Niepodległości. Właśnie z tego placu, gdzie znajdowały się koszary, w 1918 roku ruszyły oddziały niepodległościowe w stronę Krakowa, by przejąć obiekty opanowane przez wojska austriackie i w ten sposób przyczynić się do zakończenia I wojny światowej.
8. Park Bednarskiego
Na wzgórzu powyżej placu Niepodległości znajduje się Park Wojciecha Bednarskiego. Ten zielony, obejmujący obszar 8,5 ha teren, powstały w miejscu dawnych kamieniołomów jest jednym z najbardziej malowniczych krakowskich parków. W parku tym rośnie ponad 100 gatunków drzew, a jedną z jego ciekawostek są zachowane do dziś fragmenty umocnień ziemnych z XVIII wieku. Przez park dochodzimy do placu Lasoty, niegdyś miejsca, na którym odbywały się miejskie egzekucje, a dzisiaj, dzięki oryginalnej, willowej zabudowie zwanego „architektoniczną kroniką Podgórza”.
9. Kościół św. Benedykta
Nieco dalej, podążając ulicą por. Stawarza dochodzimy do malowniczego kościoła św. Benedykta. Jest to najmniejszy kościółek Krakowa, stojący w tym miejscu już od XI wieku.
10. Fort „Św. Benedykt”
Tuż obok znajduje się najstarszy zachowany fort dawnej Twierdzy Kraków – wzniesiony w latach 1853-1856 fort „Św. Benedykt”. Ten zabytek architektury fortecznej nie jest udostępniony do zwiedzania, ponieważ trwają w nim prace renowacyjne. Z miejscem tym związane jest doroczne święto Rękawki – jedna z wielu pielęgnowanych w Krakowie tradycji.
11. Stary cmentarz podgórski
Dalej, nasza trasa prowadzi w dół, wzdłuż zachowanego w części Starego Cmentarza Podgórskiego, będącego najstarszym cmentarzem komunalnym Krakowa (założony został w XVIII wieku).
12. Kopiec Krakusa
Za cmentarzem widzimy charakterystyczną barokową figurę Boga Ojca, po czym powracamy nieco w górę, do kładki przewieszonej przez bardzo ruchliwą arterię ulicy Powstańców Śląskich, by wspiąć się później na szczyt Kopca Krakusa – jednego z czterech wznoszących się nad Krakowem ziemnych kopców. Jak mówi jego nazwa związany jest on z postacią legendarnego Księcia Kraka i według legendy jest mogiłą tego mitycznego władcy. Z tego miejsca rozpościera się widok na wszystkie cztery strony świata. Na zachodzie widzimy podgórskie wzgórze Krzemionki, na północy centrum Krakowa z wieżami kościołów, na północnym-wchodzie Nową Hutę z kominami huty stali, na wschodzie mieszkaniowe dzielnice Krakowa, a na południu wieżę Sanktuarium Bożego Miłosierdzia, a przy dobrej przejrzystości powietrza szczyty Tatr.
13. Kamieniołom “Liban” i KL „Płaszów”
Od Kopca Krakusa, wzdłuż urwisk kamieniołomu "Liban", (należy tu zachować szczególną ostrożność!) dochodzimy do terenów dawnego hitlerowskiego obozu koncentracyjnego "Płaszów", działającego tutaj w latach 1942-45. Ze względu na brak dokumentacji istnieją duże rozbieżności co do ilości ofiar, ale najprawdopodobniej w obozie koncentracyjnym KL Płaszów, który zajmował obszar około 80 hektarów, więziono łącznie około 35 tysięcy więźniów. Obóz stał się miejscem egzekucji miedzy 8 a 10 tysięcy osób – Polaków, Żydów, Romów i przedstawicieli innych narodowości. Wymordowanych tutaj uczczono kilkoma miejscami pamięci, z których największym jest wzniesiony w 1964 roku Pomnik Wyrwanych Serc autorstwa Witolda Cęckiewicza. Pomnik ten został postawiony „W hołdzie męczennikom pomordowanym przez hitlerowskich ludobójców w latach 1943 – 1945”.
W tym miejscu kończymy naszą wędrówkę szlakiem historii Podgórza, mimo, że ta rozległa dzielnica Krakowa kryje jeszcze wiele miejsc wartych zobaczenia. Wśród nich należy wymienić należy zabytkowe obiekty przemysłowe, zabytkową zabudowę ulicy Zamojskiego, uzdrowisko Mateczny, Sanktuarium Bożego Miłosierdzia oraz podgórskie walory przyrodnicze (rezerwat przyrody nieożywionej Bonarka, jurajskie Skały Twardowskiego i zalany wodą kamieniołom w rejonie Zakrzówka). Wszyscy miłośnicy militariów powinni też pamiętać o pozostałych obiektach wchodzących w skład słynnej „Twierdzy Kraków”.
Autor trasy: Marcin Rybski
Zredagował: Marcin Białota
Licencja: Creative Commons
