Trawę pampasową i inne efektowne gatunki traw można spotkać nie tylko w ogródkach, ale także na miejskich skwerach i pasach rozdzielających jezdnie. Trawy mimo swojej powszechności stanowią w dalszym ciągu niezwykle interesujący temat dla naukowców i architektów terenów zielonych. Dlaczego trawy są tak fascynujące?
Trawy zaliczane są do jednej z najważniejszych i najbardziej charakterystycznych rodzin w królestwie roślin. Liczba odkrytych i opisanych dotychczas gatunków (8 – 10 tyś) sprawia, że tylko w nieznaczny sposób trawy ustępują rodzinom złożonych, storczykowatych i bobowatych. Biotopy tworzone przez formacje trawiaste stanowią w wielu zakątkach świat bardzo ważny czynniki wpływający na rozwój świata zwierzęcego. W niektórych rejonach świata trawy są w dużej mierze odpowiedzialne za sukces cywilizacyjny ludzkości – wystarczy przypomnieć kulturę Azteków, Majów czy starożytną kulturę chińską. Warto nadmienić, że obszary zajmowane przez trawiaste formacje roślinne, takie jak stepy, sawanna, prerie, pampas czy campos zajmują blisko 1/3 powierzchni lądów – czyż nie świadczy to o sukcesie roślin z rodziny traw?
Sukces ewolucyjny traw jest bezsprzeczny. Mimo swojej pospolitości trawy w dalszym ciągu pozostają obiektem badań naukowców. Trawy pojawiły się na ziemi prawdopodobnie w paleocenie. Próbki pobrane z tego okresu potwierdzają obecność charakterystycznych dla traw form. W zasadzie od początku trawy ekspansywnie podbijały planetę. W oligocenie ekspansja traw była na tyle skuteczna, że już w miocenie stały się niemal dominującymi przedstawicielami świata roślinnego i już wtedy tworzyły specyficzne formacje (wspomniane już sawanny). Takie formacje roślinne rozwijały się podobnie jak w dzisiejszych czasach w nizinnych lasach tropikalnych (łąki i polany śródleśne) lub w górach (hale, połoniny). Klasyfikacja traw na tzw. drzewie ewolucyjnym jest w dalszym ciągu niejasna i do końca nieokreślona.
Trawa – wzrost od podstaw
Sukces traw w ujęciu globalnym jest ściśle związany z wyjątkowymi cechami tych roślin. Trawy, w tym także trawa pampasowa, posiadają niezwykłe wprost zdolności przetrwania i rozprzestrzeniania się na znacznych obszarach naszego globu nawet w obliczu niesprzyjających dla rozwoju warunków naturalnych jak też zmian spowodowanych aktywnością człowieka. W literaturze dotyczącej biologii poszczególnych gatunków często można spotkać się z takimi określeniami jak:
- gatunek kosmopolityczny - gatunek o bardzo szerokim zasięgu geograficznym, obejmującym wiele stref klimatycznych i stref ekologicznych.
- gatunek ekspansywny - gatunek roślin lub zwierząt, pochodzący z innego obszaru geograficznego, który przypadkowo dostał się na dany teren i rozprzestrzenił się w środowisku naturalnym.
- gatunek inwazyjny - gatunek alochtoniczny o znacznej ekspansywności, który rozprzestrzenia się naturalnie lub z udziałem człowieka i stanowi zagrożenie dla fauny i flory danego ekosystemu, konkurując z gatunkami autochtonicznymi o niszę ekologiczną, a także przyczyniając się do wyginięcia gatunków miejscowych.
Specyficzne cechy traw można zauważyć zarówno w rozwoju zarodkowym, fizjologii, ale przede wszystkim w prostej, bardzo korzystnej, niezbędnej do przetrwania w trudnych warunkach budowie anatomicznej. Można śmiało powiedzieć, że życie traw przyporządkowane jest zasadzie znanej z jiujitsu: „ugiąć się, aby zwyciężyć”.
Źdźbło traw zawiera w swojej strukturze bardzo dużą ilość sklerenchymy, czyli martwej tkanki mechanicznej. Tkanka ta otacza wiązki przewodzące i tworzy z jego zewnętrznej strony zwarty cylinder wzmocniony żeberkami ściśle przylegającymi do skórki.
Sposób rozmieszczenia sklerenchymy w taki a nie inny sposób powoduje, że z punktu widzenia zasad mechaniki jest to doskonałe rozwiązanie, które bardzo dobrze zabezpiecza łodygę przed złamaniem. Ta swoista cech traw została zauważona już dawno i prawdopodobnie takie jest źródło ludowego przysłowia „Dąb się złamał, a trzcina została”. Mechaniczna wytrzymałość to jedno, ale znacznie większym ewolucyjnym sukcesem traw jest ich zdolność wzrostu. W przeciwieństwie do większości roślin, u których występuje wzrost wierzchołkowy, trawy rosną od podstawy źdźbła lub liścia – jest to tak zwany wzrost wstawowy (interkalarny). Takie przystosowanie sprawia, że roślina może z powodzeniem się rozwijać mimo nieustannego jej skracania od góry. Dlatego między innymi trawy dobrze znoszą uszkodzenia mechaniczne spowodowane przez zwierzęta (wypas) oraz uszkodzenia mechaniczne ( ścinanie).
Kolejnym niewątpliwym sukcesem traw są ich zdolności adaptacyjne. Trawy spotkać można w skrajnie zróżnicowanych pod względem ekologicznym biotopach – od bardzo mokrych po skrajnie suche, od gorących po arkycznie zimne. Trawy można także spotkać w niemal wszystkich typach siedlisk – od brzegów rzek i górskich szczytów po obszary podbiegunowe. Niegościnną dla większości roślin Antarktydę także zasiedla jeden z gatunków należących do rodziny traw, jest to śmiałek antarktyczny, którego nazwa wyraża podziw naukowca, który nadawał tej trawie nazwę.
Wymienione powyżej zdolności adaptacyjne sprawiają, że trawy, podobnie jak mchy i porosty, zaliczane są do tzw. roślin pionierskich. Z ewolucyjnego punktu widzenia jest to naprawdę rola zasługująca na szczególny podziw, ponieważ rośliny pionierskie przygotowują podłoże dla wyższych roślin naczyniowych.
