Woda w akwarium

Przygotowanie wody do podmiany.

Woda prosto z kranu zawiera wiele szkodliwych dla ryb substancji takich jak chlor czy sole metali ciężkich. Należy podjąć czynności zmierzające do ich wyeliminowania. Najprostszym i niewymagającym gotówki sposobem jest nalanie wody do wcześniej przygotowanych naczyń, gdzie przez odczekanie do dwóch dni występowanie niechcianych elementów zmniejszy się do dopuszczalnego poziomu.

Szybszym sposobem jest skorzystanie z tzw. uzdatniaczy, środków chemicznych w płynie, które wlane do wody wiążą w nietoksyczne związki chlor i sole metali ciężkich. Dodatkowo zawierają substancje łagodzące stres ryb związany ze zmianą warunków środowiskowych. Zwykle w kilka chwil po użyciu uzdatniacza woda jest gotowa do użytku.
Preparaty te produkują:
- Hagen: Aqua Plus;
- JBL: Biotopol;
- Tetra: AquaSafe;
- Tropical: Antychlor, Esklarin;
- Sera: Aquatan;
- Zoolek: Antychlor.

Można także profilaktycznie odkazić wodę, aby pozbyć się szkodliwych bakterii i pierwotniaków, np. Tropical produkuje środek o nazwie Aqua-Kali, a Zoolek - Odkażalnik.

Tak przygotowaną wodę możemy wykorzystać do cotygodniowej podmiany wody w akwarium - najważniejszej czynności każdego akwarysty. Polega ona na zamianie około 20 % starej wody z akwarium na nową.

Dojrzewanie wody.

Zakładając akwarium, lub wymieniając w nim całą wodę musimy poczekać 2 do 3 tygodni do momentu wpuszczenia do niego wszystkich mieszkańców. Przez ten okres akwarium dojrzewa, tzn w filtrze tworzą się bakterie nitryfikacyjne, które są odpowiedzialne za rozkład szkodliwych związków azotowych. W przypadku małej ilości tych bakterii w zbiorniku nie ma równowagi biologicznej, jakość wody pogarsza się, niekorzystnie wpływając na ryby.

Aby przyspieszyć proces dojrzewania zbiornika możemy:

1) zaszczepić wodę : polega to na wprowadzeniu do wody bakterii nitryfikacyjnych (wypłukanie substratu z filtra dobrze funkcjonującego baniaka)
2) niekiedy stosowaną praktyką jest wpuszczanie do akwarium wytrzymałej ryby, która żyjąc przez ten czas wytwarzałaby związki azotowe pobudzając do rozwoju bakterie
3) zastosowanie środka chemicznego zawierającego pożywkę dla szczepów bakterii:
- Hagen: Cycle;
- Sera: Nitrivec;
- Tetra: Baktozym.

Odczyn wody - pH.

Odczyn wody jest najważniejszym parametrem określającym jej właściwości. Należy dostosować go do wymagań danego gatunku ryb. Miarą odczynu jest pH - ujemny logarytm aktywności jonów wodorowych H+. Woda o odczynie obojętnym ma pH 7, kwaśnym pH < 7 (stężenie jonów wysokie), zasadowym pH 7 - 14.

Większość ryb dobrze znosi wodę o odczynie obojętnym, jednak są takie, które wymagają wody kwaśnej (kąsaczowate), lub zasadowej (pielęgnice z jezior Malawi czy Tanganiki).
Woda z kranu ma zwykle odczyn zbliżony do obojętnego, dlatego niejednokrotnie zachodzi potrzeba jego skorygowania. Przy zmianie odczynu wody w zarybionym zbiorniku zabieg ten należy przeprowadzać stopniowo, gdyż ryby bardzo źle znoszą skoki pH.

W wodzie zasadowej zachodzą niekorzystne procesy zamiany jonów amonowych na toksyczny amoniak. Dlatego mając np. biotop Malawi (pH 7,7 - 8,Cool musimy mieć na uwadze ten aspekt i uważniej kontrolować jakość wody.

Istnieje pojęcie zdolności buforowych wody. Oznacza ono zdolność do utrzymywania stałego pH. Woda ma stabilny odczyn, gdy jej twardość węglanowa jest odpowiednio wysoka.

Zmianę pH można przeprowadzić sposobem naturalnym lub za pomocą środków chemicznych. Oczywiście jak mamy możliwość to nie korzystajmy z tych drugich, gdyż stosowane nieumiejętnie mogą mieć skutki uboczne, związane z funkcjonowaniem zbiornika.

Oto sposoby na obniżenie pH wody:
- filtrowanie wody przez torf umieszczony w filtrze, w sklepach dostępny jest w postaci włokien lub bardziej skutecznego granulatu; aby działanie torfu było dłuższe a nie tak intensywne można umieścić go w podłożu; torf zawiera wiele cennych dla ryb składników jak kwasy humusowe; przeważnie obniżenie pH wiąże się ze zmniejszeniem twardości, im woda ma mniejszą twardość tym łatwiej jest obniżyć odczyn;
- zastosowanie środków chemicznych takich jak:
- kwasy chemicznie czyste (tzw. CZDA) np. siarkowy, solny, ortofosforowy - uwaga, żrące!
- Tropical - Aquacid;
- Zoolek - Aquacid (zawiera 35% roztwór kwasu ortofosforowego);
- Tetra - PH/KH Minus.

Oto sposoby na podwyższenie pH wody:
- filtrowanie wody przez żwir koralowy; można umieścić go też w akwarium, podobnie jak skały wapienne takie jak wapienie, niektóre piaskowce i inne;
- zastosowanie środków chemicznych takich jak:
- soda oczyszczona
- Tropical - Aqualkal;
- Zoolek - Aqualkak;
- Tetra - PH/KH Plus.

Testy na wartość pH produkują zarówno firmy polskie jak Zoolek i zagraniczne: Tetra, Sera. Ich sposób użycia jest bardzo prosty. Należy do probówki wlać określoną ilość badanej wody, a do niego kilka kropel odczynnika chemicznego. Zabarwia on wodę na odpowiedni kolor, w zależności od odczynu. Kolor ten następnie porównujemy z barwną skalą i odczytujemy pH.

Twardość wody.

Twardość nadają wodzie substancje mineralne jak np. sole wapnia, sole magnezu, rozpuszczone na skutek przechodzenia wody przez skały wapienne. Wyróżniamy twardość ogólną (GH), twardość węglanową (KH) i twardość niewęglanową, przy czym spełnione jest równanie:

twardość ogólna (GH) = twardość węglanowa (KH) + twardość niewęglanowa

Twardość ogólna (GH) określa zawartość w wodzie dwuwartościowych jonów metali (najczęściej wapnia, magnezu, żelaza) pochodzących ze związków chemicznych, soli.

Twardość węglanowa (KH) określa zawartość w wodzie jonów węglanowych i wodorowęglanowych; KH ma wpływ na tzw. buforowość wody, czyli zdolność do utrzymywania stałego pH; woda ma najlepsze właściwości buforowe dla średniej twardości.

Twardość niewęglanowa jest to zawartość w wodzie siarczanów, chlorków i azotanów.

Najpopularniejszą miarą twardości w Europie są stopnie niemieckie. Oto podział wód ze względu na ich twardość:


Różne są sposoby zmiękczania wody (obniżenia twardości). Zwykle obniżenie twardości wiąże się z obniżeniem pH. Oto najbardziej popularny z nich:
- filtrowanie wody przez torf umieszczony w filtrze, w sklepach dostępny jest w postaci włokien lub bardziej skutecznego granulatu; aby działanie torfu było dłuższe a nie tak intensywne można umiścić go w podłożu; torf obniża twardość węglanową, zawiera wiele cennych dla ryb składników jak kwasy humusowe, ale nie każdy lubi brązowe zabarwienie wody powstałe w wyniku jego stosowania;


W przypadku zwiększenia twardości najczęściej stosowaną metodą jest:
- filtrowanie wody przez żwir koralowy; można umieścić go też w akwarium, podobnie jak skały wapienne takie jak wapienie, piaskowce i inne;
- dodanie kwaśnego węglanu wapnia spowoduje zwiększenie twardości ogólnej i węglanowej.

Jeśli chodzi o testy do mierzenia twardości wody, to produkują je takie firmy jak Sera, Tetra, Zoolek i inne mniej znane. Zasada jest podobna jak przy pomiarze pH. Do badanej wody wkrapla się odczynnik i porównuje jej zabarwienie ze skalą barwną.

Cykl azotowy.

W wyniku odżywiania się ryb i ich procesu przemiany materii do wody są wydalane jony amonowe NH4+, które nie są bardzo groźne, lecz wp ewnych warunkach zamieniają się w silnie toksyczny amoniak NH3. W wodzie kwaśnej takie zdarzenie nie ma miejsca, w przeciwieństwie do wody o odczynie zasadowym, gdzie musimy uważniej przyglądać się jakości wody i stosować regularne podmiany wody np. co tydzień 20 %. W dalszej części cyklu azotowego bakterie nitryfikacyjne zamieniają szkodliwy amoniak na mniej szkodliwe azotyny NO2-. W dalszej kolejności cyklu azotowego bakterie nitryfikacyjne zamieniają azotyny NO2- na mniej szkodliwe azotany NO3-. Z kolei azotany częściowo są pochłaniane przez rośliny, a innym sposobem ich usunięcia jest częściowa podmiana wody. Bardziej wyszukany sposób pozbycia się azotanów to zastosowanie denitryfikatora, filtra, gdzie bakterie beztlenowe w warunkach beztlenowych absorbują tlen z NO3- i powstaje czysty azot uwalniany potem do atmosfery.

Proces zamiany związków szkodliwych dla ryb na mniej szkodliwe odbywa się przy współudziale bakterii nitryfikacyjnych. Proces ich wprowadzenia do akwarium to szczepienie. Stan, gdy jest ich na tyle dużo, by cykl azotowy mógł przebiegać sprawnie, mówimy o tzw. dojrzałości. Dojrzewanie akwarium przebiega w następujący sposób:
1)do dwóch tygodni rozwijają się bakterie Nitrosomonas, które rozkładają jony amonowe NH4+ i amoniak NH3 na azotyny NO2;
2)teraz przy obecności azotynów produkują się bakterie Nitrobacter, zamieniające azotyny na azotany; łącznie cały proces trwa do czterech tygodni.
Aby przyspieszyć proces dojrzewania akwarium, należy dostarczyć do niego związki azotu, najprościej przez wpuszczenie do wody np. dwóch ryb. One to będą produkować te związki w procesie przemiany materii.
Jeszcze lepszym sposobem na przyspieszenie dojrzewania akwarium jest:
- wypłukanie substratu z filtra dobrze funkcjonującego baniaka;
- zastosowanie środka chemicznego zawierającego szczepy bakterii:
- Hagen: Cycle;
- Sera: Nitrivec.
- Tetra: Baktozym.


Bakterie nitryfikacyjne gromadzą się w podłożu, lecz najwięcej jest ich w filtrze. Należy uważać by nie zniszczyć ich populacji np. przez stosowanie leków. Przy czyszczeniu filtra nie należy usuwać z niego całego substratu, by nie usunąć wszystkich bakterii.

Testy do pomiaru NH4+, NH3, NO2-, NO3- produkuje kilka firm: Tetra, Sera, Zoolek. Polegają na wymieszaniu odpowiednich odczynników z badaną wodą i porównaniu otrzymanego koloru ze skalą barwną.

Dopuszczalne stężenie w wodzie dla:
- NH3 (amoniak): < 0,020 mg/l woda jest ok
- NO2- (azotyny) : < 0,1 mg/l woda jest ok; 0,1 - 0,3 mg/l stężenie o niewielkiej szkodliwości; 0,3 - 0,5 mg/l stężenie szkodliwe przy długotrwałym działaniu; 0,5 - 1 mg/l stężenie szkodliwe, potrzebna podmiana części wody; > 1mg/l zagraża życiu ryb, potrzebna podmiana większej ilości wody oraz czyszczenie akwarium, sprawdzenie poprawnego działania filtra
- NO3- (azotany) : dopuszczalne stężenie w wodzie to 50 mg/l

W rozwiązywaniu problemów z parametrami wody pomogą nam doświadczeni akwaryści udzielający się w takich miejscach jak forum akwarystyczne czy serwisy akwarystyczne.