Żurawina to drobne, wiecznie zielone krzewy z drobnymi, czerwonymi i cierpkimi w smaku owocami, które niegdyś rosły
powszechnie na torfowiskach i w bagiennych lasach Europy północnej i wschodniej, a także na Syberii, w Kanadzie i na północy Stanów Zjednoczonych. Aktualnie w Polsce spotykana jest dziko rosnąca żurawina błotna (Vaccinium oxycoccus) głównie w Puszczy Knyszyńskiej, Białowieskiej, lasach biłgorajskich i na Pomorzu Zachodnim, charakteryzuje się cienką skórką. Gatunkiem uprawnym, występującym rdzennie na północy kontynentu amerykańskiego jest żurawina wielkoowocowa (Vaccinium macrocarpon), owalna o grubej, mięsistej skórze. Oba te gatunki mają czerwone owoce o charakterystycznym kwaśnym smaku.
Medycyna ludowa Polski jak i kontynentu amerykańskiego, od dawna doceniała dobrodziejstwo Żurawiny. Jej owoce stanowiły ważny dodatek w codziennej diecie mieszkańców, przyczyniając się do poprawy ich stanu zdrowia. Historyczne przekazy podają, że walory smakowe i zdrowotne żurawiny znane były nawet już starożytnym Słowianom, a północnoamerykańskim Indianom żurawinę zalecali szamani. W niektórych regionach Polski dodawano ją do kwaszenia kapusty, aby zapobiec rozwojowi nieprawidłowej flory bakteryjnej w procesie kwaszenia. Owoce żurawiny, ze względu na wysoką zawartość silnego antyoksydantu kwasu benzoesowego i kwasu cytrynowego (doskonałe naturalne konserwanty pochodzące z przyrody), mogą być przez kilka miesięcy przechowywane w stanie surowym, zalane wodą. Takie silnie konserwujące składniki naturalne (kwas benzoesowy i kwas cytrynowy), stosowane są także, jako naturalne konserwanty do najlepszych produktów naturalnych np. wykorzystuje się je do produktów najwyższej jakości
z zachowaniem biologicznie czynnych składników leczniczych. Nasze babcie również do konserwacji mięs, warzyw czy mleka stosowały różne rośliny (liście czarnej porzeczki, winogrona czy kminek) o silnych składnikach antyoksydacyjnych, czyli przedłużających żywotność produktów spożywczych. Przez wieki stosowano także żurawinę w zwalczaniu przykrych dolegliwości pęcherza, anginy, schorzeń reumatycznych, przeziębień, przy problemach z żołądkiem, jelitami i trzustką. Dopiero jednak współczesny świat umożliwił przeprowadzenia szczegółowych badań nad właściwościami żurawiny, a oficjalne oświadczenie amerykańskich naukowców potwierdzające zbawienne właściwości tego owocu, sprawiło, że tzw. medycyna oficjalna zaczęła traktować żurawiną naprawdę poważnie. Tak, więc nasuwa się jeden wniosek, żurawina czy to świeża, czy to suszona, czy też w postaci soku, jest owocem pełnym wartości odżywczych, korzystnie wpływających na zdrowie i urodę.
Obecnie, ten niepozorny owoc, który do niedawna traktowany był protekcjonalnie, zyskał na znaczeniu i stał się niezbędnym składnikiem współczesnej kuchni. Dzisiaj trudno wyobrazić sobie pleśniowy ser lub smacznie wypieczoną kaczkę bez odrobiny tego dodatku, który tak doskonale wydobywa i podkreśla smak potrawy. Czas, kiedy żurawina nazywana była „cytryną dla ubogich” minęły bezpowrotnie, tym bardziej, że w dobie mody na zdrowe odżywianie, jej właściwości lecznicze są nie do przecenienia.
Żurawiny, podobnie jak wszystkie inne owoce z tej samej rodziny, zawierają kwasy fenolowe i flawonoidy,
a antocyjaniny – odpowiedzialne za charakterystyczny niebieskawy kolor lub głęboką czerwień - stanowią dominującą ich grupę. Niektóre z owoców z tej grupy, tak jak żurawiny, zawierają także skondensowane taniny, zwane proantocyjaninami, które wykorzystywane są, jako środek ściągający i przeciwzapalny w medycynie. Owoce żurawiny są także bogatym źródłem witaminy C, A, B1, B2, PP, pektyn, błonnika, węglowodanów, żelaza, wapnia, magnezu, fosforu, potasu, jodu oraz substancji wspomagających organizm w walce z grypą i infekcjami. Naukowo potwierdzona także zostało, że żurawiny to jedno z najbogatszych źródeł polifenoli (przeciwutleniaczy) zapobiegających chorobom nowotworowym. Poniżej podajemy orientacyjny wykaz wartości odżywczych żurawiny:
Woda, tłuszcze, węglowodany, białka (g/100 gram żurawiny):
Woda: 87,3 g. Tłuszcze: - g. Białka: 0,35 g. Węglowodany: 9,9 g.
KJ = 200
Witaminy (mg/100 gram żurawiny):
B1: 0,03 mg. B2: 0,02 mg. B6: -. C: 11 mg. E: -.
Karoten: 0,004 mg
Minerały (mg/100 gram żurawiny):
Sód: 1,76. Potas: 90,0. Magnez: 7,2. Wapń 14,4. Fosfor: 9,87
Żelazo: 0,86 oraz Jod
Aby obrazowo przedstawić mechanizm, dzięki któremu żurawina została doceniona, należy przywołać badania prowadzone przez profesora Terri Camesano oraz studentów Yatao Liu i Paolę Pinzon-Arango, które wykazywały, że grupa tanin zwanych proantocyjanidami zmieniają bakterię na trzy różne sposoby, z których każdy wystarczy, by uniemożliwić infekcję:
- zmieniają kształt bakterii z pałeczkowatej na kulistą,
- zmieniają ścianę komórkową bakterii,
- utrudniają bakterii przyczepienie się do komórki.
Żurawina zapobiega wielu zakażeniom, wykazuje działania antybakteryjne, przeciwgrzybiczne.
Ostatnie badania współczesnych naukowców wykazały, że substancje zawarte w owocach:
1. Działają dobroczynnie na układ pokarmowy, ponieważ żurawina ma właściwości probiotyczne – wspomaga wzrost dobroczynnej mikroflory jelitowej, a jednocześnie niszczy szkodliwe bakterie. Świeży czy też suszony owoc zapobiega zaparciom, a kiśle i galaretki żurawinowe pomagają w leczeniu biegunek.
2. Zapobiega zakażeniom dróg moczowo-płciowych, poprzez działanie antybakteryjne zawartego w nich kwasu hipuronowego, usuwając bakterie Esherichia coli (E.coli). Warto pamiętać, że żurawina wzmacnia także działanie antybiotyków podawanych przy stanach zapalnych układu moczowego. Dobroczynne składniki żurawiny utrudniają bakteriom przywieranie do nabłonka w drogach moczowych, dzięki temu strumień moczu może je wypłukać i nie dopuścić do rozpoczęcia infekcji. Zakażenia dróg moczowych są powszechną dolegliwością kobiet, ze względu na to, że kobiety mają krótsze przewody moczowe niż mężczyźni. Ułatwia to bakteriom penetrację i osadzanie się w pęcherzu moczowym, gdzie powodują stany zapalne. Żurawina, szczególnie pomocna jest w infekcjach tego układu w okresie pokwitania, kiedy dokonują się zmiany zanikowe śluzówki pochwy i cewki moczowej sprzyjające drożdżycy. Warto nadmienić, że owoc ten nie powoduje zakwaszania moczu, lecz go alkalizuje i może być bezpiecznie stosowany przez chorych na kamicę moczową, a nawet powinien być przez nich zażywany przewlekle, celem zapobiegania nawrotowi kamicy. Obfite pojenie sokiem żurawinowym rozpuszcza kamienie zawierające moczany i przerywa napad kolki nerkowej. Wyniki badań wykazują bowiem, że większość złogów tworzy się w wtedy, kiedy mocz jest kwaśny, bo tylko w takim środowisku wytrącają się kryształy kwasu moczowego, stanowiące jądro najczęstszych złogów szczawianowo-wapniowych. Odkwaszanie moczu stanowi, więc podstawowy sposób profilaktyki i leczenia, szczególnie istotny w tych przypadkach, kiedy dieta obfituje w białko pochodzenia zwierzęcego. Picie dużej ilości soku żurawinowego alkalizuje mocz i rozpuszcza kamienie zawierające moczany. Innymi słowy, jeśli lubimy mięso i mamy skłonność do kamicy nerkowej, powinniśmy alkalizować mocz, a żurawina, ze względu na dodatkowe właściwości ograniczające wzrost bakterii chorobotwórczych, nadaje się do tego celu najlepiej.
3. Pielęgnują jamę ustną, zapobiegają powstawaniu płytki nazębnej, próchnicy i chorobom dziąseł.
Warto w tym miejscu nadmienić, że naczynia limfatyczne oka ściśle łączą się z układem limfatycznym szczeki
i innych tkanek głosowych. Stąd wszelkie przewlekłe infekcje w tych narządach. Żurawina wspomaga
w zwalczaniu siedliska bakterii w jamie ustnej, a tym samym zapobiega rozsiewaniu się infekcji w inne miejsca: zapalenie migdałków, zatok przynosowych, katar sienny, zapalenie ucha środkowego i inne.
4. Wspomagają leczenie choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy poprzez zapobieganie osadzania się bakterii Helicobacter pylori (H.pylori) na śluzie żołądka.
5. Zapobiegają tworzeniu się kamieni nerkowych, ponieważ zawierają kwas chinowy, który chroni przed powstawaniem tychże kamieni.
6. Codzienne picie soku żurawinowego podnosi poziom dobrego cholesterolu (HDL), i obniża jednocześnie poziom złego cholesterolu (LDL). Podwyższa poziom "dobrego" cholesterolu we krwi o 10 proc., a tym samym zmniejsza ryzyko chorób serca o 40 proc.
7. Zapobiega nowotworom - może zapobiegać wzrostowi guzów, a nawet ich powstawaniu. Żurawina wielkoowocowa zawiera więcej przeciwutleniających fenoli niż 19 najczęściej spożywanych gatunków owoców, a przeciwutleniacze te odgrywają ważna rolę w profilaktyce niektórych nowotworów. Jednocześnie, wyniki najnowszych badań potwierdzających, że proantocyjaniny (bioflawonoidy) zawarte w żurawinie hamują rozwój komórek nowotworowych. Najbardziej podatne na hamujące właściwości żurawiny okazały się komórki raka płuc, raka okrężnicy oraz białaczki. Naukowcy na całym świecie mają wielką nadzieję, że dzięki temu odkryciu uda się zastosować teorię wysnutą na drodze doświadczeń w praktycznym leczeniu raka.
8. Żurawina chroni także mózg. Spożywanie owoców żurawiny, a także żurawinowych soków i napojów
wpływa na spowolnienie procesu starzenia się szarych komórek, a tym samy zapobiega przedwczesnemu upośledzeniu funkcji motorycznych oraz poznawczych. Dzieje się tak dzięki wysokiej zawartości przeciwutleniaczy (ich ilość w 100 g żurawiny znacznie przewyższa ilość przeciwutleniaczy w tej samej ilości szpinaku czy pomarańczy). Prof. Joe Vinson z University of Scranton przeprowadzając badania na grupie wybranych ochotników stwierdził, że żurawina podnosi o 121 proc. poziom przeciwutleniaczy w organizmie zapobiegających chorobom degeneracyjnym. Ponadto Dr James Joseph, USDA/Tufts University odkrył nową właściwość żurawiny: zdolność obniżenia ryzyka zapadania na chorobę Alzheimera oraz chorobę Parkinsona dzięki wysokiej zawartości wit. C.
9. Składniki żurawiny wpływają zbawiennie na funkcje serca. Kompleks flawonoidów, antocyjan i witaminy C stanowi wspaniałą ochronę przed niszczycielskim wpływem wolnych rodników (sprawcy wielu chorób układu krążenia i nerwowego). Odpowiednia ilość potasu (wielokrotnie większa niż sodu) przyczynia się do normalizacji ciśnienia tętniczego krwi, co ma istotne znaczenie dla sprawnego funkcjonowania serca. Flawonoidy występujące w żurawinie są odpowiedzialne za zmniejszenie zapadalności na choroby wieńcowe poprzez powstrzymywanie tworzenia zakrzepów krwi oraz korzystny wpływ na rozszerzanie naczyń krwionośnych. Dzięki swym własnościom antyoksydacyjnym zapobiegają utlenianiu cholesterolu, a to z kolei znacząco zmniejsza ryzyko arteriosklerozy i zapychania naczyń krwionośnych. Dodatkowo żurawina zmniejsza kruchość i przepuszczalność naczyń krwionośnych.
10. Żurawinę w różnej formie podawano dzieciom w chorobach wirusowych, jako łagodny środek przeciwgorączkowy i napotny. Jednocześnie podawanie tych owoców wpływało na wzrost odporności organizmu.
Reasumując, cudowne właściwości lecznicze żurawiny znane są, więc od wieków. Wnikliwe badania naukowe stale dostarczają potwierdzeń i wciąż przynoszą nowe odkrycia w tej dziedzinie. Lista zbawiennych działań leczniczych owocu żurawiny w dużym skrócie obejmuje: działanie antybakteryjne i przeciwzapalne, wspomagające leczenie chorób układu krążenia, układu moczowego, działanie wspomagające profilaktykę anty-nowotworową, wpływ na wzrost odporności organizmu, zapobieganie próchnicy i chorobom dziąseł, przeciwdziałanie chorobom grzybiczym, a na zdrowy rozsądek - zdolność spowalniania procesów starzenia się komórek mózgowych! Nic, więc dziwnego, że coraz więcej osób sięga po szklankę soku żurawinowego, nie tylko by ugasić pragnienie, ale również skorzystać z jego zdrowotnych profitów.
Żurawinę można także wykorzystać do sporządzania własnych alkoholi. Przy produkcji wina, z żurawiny postępujemy tak jak z innymi owocami. Odpowiednią ilość owoców należy rozgnieść, zalać odpowiednią ilością ciepłego syropu cukrowego, po ostygnięciu dodać drożdże winne i fermentować w miazdze. Zalecamy użyć włoskich drożdży ENARTIS RedFruit i pożywki SPECIAL.
Wino żurawinowe lekkie:
- 7kg owoców
- 4l wody
- 1,5kg cukru
- ½ cytryny
Wino żurawinowe mocne:
- 8kg owoców
- 2,5l wody
- 3kg cukru
- ½ cytryny
Wino ryżowo-żurawinowe mocne:
- 2kg ryżu
- 500g suszonej żurawiny
- 3kg cukru
- 8l wody
Używając żurawinę suszoną, należy przyjąć:
100g suszonej żurawiny = 700g świeżych owoców.
