Ponadto koła zębate są także stosowane w innych mechanizmach np. sprzęgło zębate, pompa zębata.
Każde koło zębate zbudowane jest z wieńca zębatego, piasty, czyli ważnego elementu koła napędowego, przekładniowego lub jakiejkolwiek części montowanej na wale lub osi, a także z łącznika łączącego wieniec z piastą. Zdarzają się także przypadki kiedy wieniec spełnia jednocześnie rolę piasty i nie ma łącznika. Dzieje się tak w kołach zębatych o niewielkiej liczbie zębów i małej średnicy. Taki rodzaj koła zębatego nazywany jest zębnikiem.
Podstawowa klasyfikacja kół zębatych:
Ze względu na kształt wieńca wyróżniamy następujące koła zębate:
-
koła zębate walcowe z zębami prostymi, skośnymi, daszkowymi i łukowymi
-
koła zębate stożkowe z zębami prostymi, skośnymi i łukowymi
Warto pamiętać, że niezależnie od rodzaju koła zębatego uzębienie może być wewnętrzne lub zewnętrzne.
Podczas obrotu kół zębatych dwa współpracujące zęby otaczają się jednocześnie (zazębiają się). Tej współpracy bardzo często towarzyszy ślizganie się po sobie. Jest to zjawisko niekorzystne, ale niestety niemożliwe do wykluczenia. Jest bowiem tylko bardzo wąski zakres, który sprowadza się do jednego punktu, gdzie mamy do czynienia z czystym toczeniem się zębów bez poślizgu.
Rodzaj kół zębatych przyczynia się do rozróżniania poszczególnych typów przekładni zębatych. Przekładnia, w której występuje jedna para pracujących kół zębatych to jednostopniowa, natomiast przekładnia wielostopniowa to taka, której współpracują ze sobą dwie pary (przekładnia dwustopniowa), trzy pary (przekładnia trzystopniowa) itd.
Rodzaj przenoszenia ruchu wyróżnia przekładnię obrotową (dwa koła zębate) i liniową (koło zębate i listwa zębata tzw. zębatka). Ponadto wzajemne usytuowanie osi obrotu dzieli nam przekładnie na walcową (osie równoległe), stożkową (osie przecinające się), hipoidalną (osie wichrowata prostopadle), ślimakową (osie wichrowata prostopadle) i hiperboloidalną (osie wichrowate nieprostopadle).
Zestawienie wszystkich podstawowych rodzajów kół zębatych ułatwi ich rozpoznanie i ewentualny zakup w przyszłości.
